L - l
-la →̌ → 29 ߟߊ na .
mrph INF LA
suffixe d'infinitif
infinitive suffix
суффикс инфинитива
morphème flexionnel Se combine avec les bases verbales et avec le converbe progressif en -tɔ
-la →̌ → 1185 ߟߊ na .
mrph AG PRM
nom d'agent
name of agent, permanent agent
имя агента, постоянный агент
morphème dérivationnel nom d’agent Est le plus souvent rattaché en base composée dont la structure est : N + V –la N : correspond au COD du verbe, le plus souvent. Cette forme dérivée désigne celui qui fait l’action c'est-à-dire l’agent permanent (métier). Certains noms d’agents peuvent être utilisés occasionnellement de manière adjectivale
-la →̌ → 1313 ߟߊ na .
mrph LOC
nom de lieu, locatif
place name
название места
morphème dérivationnel nom de lieu, nom de place basé sur un nom de personne 1) Désignation de lieu lié à un groupe ethnique, un clan 2) Lieu lié à la parenté par alliance, dans un contexte où le mariage est extra-local 3) N + PP + la/na → Lieu désignant des localisations corporelles, ou d'orientation 4) N + PP + la/na → Localisation à valeur temporelle plus rarement, des inventions sont possibles ATTENTION : on NE peut PAS former la localisation -la à partir d'une base verbale combinée avec -yɔrɔ (ou -tuma) :
-la ߟߊ na ; nan .
mrph MNT1
activité mentale 1
morphème dérivationnel nom d’activité mentale ou de son résultat beaucoup de lexicalisation
-la →̌ ߕߊ ta
mrph PRICE
quantité de marchandise pour ce prix
quantity of goods for this price
количество товара по данной цене
morphème dérivationnel nom de prix (« quantité de marchandise pour la valeur de X »)
lá →̌ → 122950 →n : 112512 ߟߊ߫ l' .
v coucher
1.1 • vt
mettre
put
класть, прикла́дывать
kɛ́ , bìla , dòn , lála , sìi . kà dònin` lá dùu` mà ߞߊ߬ ߘߏ߬ߣߌ߲ ߟߊ߫ ߘߎ߱ ߡߊ߬
mettre la charge par terre
to put down a load on the earth
класть но́шу на зе́млю
→ vt kà mùru` lá mɔ̀ɔ` kán` ná [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߡߎ߬ߙߎ ߟߊ߫ ߡߐ߱ ߞߊ߲ ߣߊ
porter le couteau à la gorge de qqn
to apply a knife to smb.'s throat
приставля́ть кому-л. нож к го́рлу
→ vt k'í bólo` lá kun` kàn
ߞߴߌ߫ ߓߟߏ ߟߊ߫ ߞߎ߲ ߞߊ߲߬
atteindre le but
to reach a goal
достига́ть це́ли, добива́ться це́ли
1.2 • vr
se coucher
lie down, go to bed
ложи́ться, ложи́ться спать
bɛ́lɛ .2.1 • vi
2.2 • vt
faire se coucher pour dormir
lay down to sleep
укла́дывать спать
kà dén` lá ߞߊ߬ ߘߋ߲ ߟߊ
faire l'enfant se coucher (pour dormir)
to put a child to bed
укла́дывать ребёнка (спать)
2.3 • vr
aller se coucher
go to bed
ложи́ться спать
3.1 • vi
se trouver
be situated
находи́ться
... mîn lánin kɔ̀ɔjiba` ... wò dáfɛ̀ [Labzina 1973] ... ߡߌ߲ ߟߊߣߌ߲߫ ߞߐ߰ߖߌߓߊ ... ߥߏ߬ ߘߊߝߍ߬
qui se trouve près du bord de la mer
which is situated… on the coast of this ocean
кото́рая располо́жена… на берегу́ э́того океа́на
3.2 • vt
établir
establish
устана́вливать
→ vt kà gbònkan` lá
ߞߊ߬ ߜߏ߲߬ߞߊ߲ ߟߊ
installer une ruche
to install a beehive
устана́вливать у́лей
→ vt kà sɛ́n` / ɲìɲan` / sɛ̀nbɛsɛnbɛ` lá
ߞߊ߬ ߛߍ߲ / ߢߌ߬ߢߊ߲ / ߛߍ߲߬ߓߍߛߍ߲ߓߍ ߟߊ
jeter un pont / pont de lianes
to make a small bridge (liana bridge, "monkey bridge")
наводи́ть мо́стик (мо́ст из лиа́н, "обезья́ний мост")
4 • vi
apparaître
appear, emerge
возника́ть, появля́ться
bɔ́ , dán , ládan , lánkɛnɛma , sóoro , yé .→ vi són` báda lá nɛ̀ɛ` lá
ߛߏ߲ ߓߘߊ߫ ߟߊ߫ ߣߍ߱ ߟߊ
le fer a rouillé, la rouille est apparue sur le fer
iron has rusted, there appeared rust on the iron
желе́зо заржа́ве́ло, на желе́зе появи́лась ржа́вчина
5 • vi
croire, avoir confiance
believe, trust
ве́рить, доверя́ть
dɛ̀nkɛnɛya .→ vi kà lá Ála lá
ߞߊ߬ ߟ ߊߟߊ߫ ߟߊ
croire en Dieu
to believe in God
ве́рить в Бо́га/ ве́ровать
→ vi ń lánin yé à lá kó..
ߒ߫ ߟߊߣߌ߲߫ ߦߋ߫ ߊ߬ ߟߊ߫ ߞߏ߫..
je pense que
I believe that..
я полага́ю что…
6.1 • vi
tomber
lie
ложи́ться
bè , bùdun , bɛ̀n , fídin , jɔ́lɔn , wòroworo , wɛ́yɛwɛyɛ . mɔ̀ɔ báa sàn mùwan bɔ́ í má sɛ́bɛ` lɔ́n, wò yé lál'í lá lámɔbaa` lè kùn [Kaba. Moso mere:69] ߡߐ߰ ߓߊ߯ ߛߊ߲߬ ߡߎ߬ߥߊ߲߫ ߓߐ߫ ߌ߫ ߡߊ߫ ߛߓߍ ߟߐ߲߫، ߥߏ߬ ߦߋ߫ ߟߊߟߴߌ߫ ߟߊ߫ ߟߊߡߐߓߊ߯ ߟߋ߬ ߞߎ߲߬
si quelqu'un a atteint l'âge de vingt ans et n'a pas appris à écrire, le tort est à ses parents
if a person has reached twenty years and failed to learn how to write, the guilt is with his educator
е́сли челове́к дожи́л до двадцати́ лет и не вы́учился письму́, вина́ за э́то ложи́тся на его́ воспита́теля
6.2 • vt
imputer, accuser de
impute sth., ascribe sth. bad, accuse of sth
припи́сывать что-л., обвиня́ть в чём-л
máfìn .→ vt kà sɔ̀n` lá à lá
ߞߊ߬ ߛߐ߲߭ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
lui imputer un vice
to ascribe a vice to smb
припи́сывать кому-л. поро́к
→ vt kà fàniya` lá à lá
ߞߊ߬ ߝߊ߬ߣߌߦߊ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
imputer le mensonge à qqn
to impute a lie to smb
обвиня́ть кого-л. во лжи
→ vt k'à túru` lá mɔ̀ɔ` kùn [Diane Mamadi]
ߞߴߊ߬ ߕߙߎ ߟߊ߫ ߡߐ߱ ߞߎ߲߬
rejeter la faute de qqch sur qqn
to put the blame for sth. on smb
вали́ть на кого-л. вину́ за что-л
sòn` bɛ́ɛ lála àlê lè mà [Kante. Kodoyidalan] ߛߏ߲߭ ߓߍ߯ ߟߊߟߊ߫ ߊ߬ߟߋ ߟߋ߬ ߡߊ߬
tous les vols lui sont imputés
all stealing is ascribed to him
всё воровство́ припи́сывают ему́
7.1 • vi
ressembler
resemble
быть похо́жим
→ vi kà lá í ɲɔ́ɔn ná [Maninka-English]
ߞߊ߬ ߟߊ߫ ߌ߫ ߢߐ߲߯ ߣߊ
se ressembler
resemble each other, be alike
быть похо́жими друг на дру́га
7.2 • vt
comparer
equate
сра́внивать
mɔ̀ɔ` dí wò wáati` lá mîn mà fàdagbɛlù bára` lá, fó ní wò kɛ́ra pɛ́rɛnta` dí [Labzina 1973] ߡߐ߱ ߘߌ߫ ߥߏ߬ ߥߊ߯ߕߌ ߟߊ߫ ߡߌ߲ ߡߊ߬ ߝߊ߬ߘߊߜߍߟߎ߬ ߓߙߊ ߟߊ߫، ߝߏ߫ ߣߌ߫ ߥߏ߬ ߞߍߙߊ߫ ߔߍߙߍ߲ߕߊ ߘߌ
ce avec quoi on peut comparer cette saison dans le pays des Blancs, c'est le printemps
with which one could compare this sesson in the homeland of Whites, is springtime
то, с чем мо́жно сравни́ть э́тот сезо́н в стране́ бе́лых, э́то весна́
8.1 • vi
imiter, chercher à ne pas être inférieur
imitate, try not to be inferior
подража́ть, стара́ться не уступа́ть
dèyi , jáka , súman .8.2 • vr
imiter, s'efforcer d'être égal
imitate, try to match
подража́ть, имити́ровать, стара́ться сравня́ться
dèyi , jáka , súman .8.3 • vt
assimiler
equate, liken
прира́внивать, уподобля́ть
9 • vt
dire, chanter
tell, sing
расска́зывать, петь
fɔ́ . tòdí tòdi dí lá, ... í dí nsànin` tɔ́ɔ` tɛ̀rɛ wò bɛ́ɛ rɔ́ [Labzina 1973] ߕߏ߬ߘߌ߫ ߕߏ߬ߘߌ߫ ߘߌ߫ ߟߊ߫، ... ߌ߫ ߘߌ߫ ߒߛߊ߬ߣߌ߲ ߕߐ߮ ߕߍ߬ߙߍ߫ ߥߏ߬ ߓߍ߯ ߙߐ
quel que soit le conte qu'on raconte tu y trouveras le nom du lièvre
whatever tale will be told, … you will always hear the name of the hare
каку́ю бы ска́зку ни расска́зывали, … в любо́й ты услы́шишь и́мя за́йца
àlu yé wò lè sàna` lála kó... [Labzina 1973] ߊ߬ߟߎ߫ ߦߋ߫ ߥߏ߬ ߟߋ߬ ߛߊ߬ߣߊ ߟߊߟߊ߫ ߞߏ߫...
il y a le proverbe suivant: (litt : ils disent ce proverbe-là)
they use to say this proverb, saying…
есть така́я посло́вица, что… (букв.: они́ говоря́т таку́ю посло́вицу)
10 • vt
ranger
arrange
приводи́ть в поря́док
dɔ́bɛ̀n , lɔ̀ .11 • vt
débroussailler
clear
расчища́ть
Mǔsà báda jàarofɛ` lá [Diane Mamadi] ߡߎ̌ߛߊ߬ ߓߘߊ߫ ߖߊ߰ߙߏߝߍ ߟߊ
Moussa a débroussaillé un terrain pour les aubergines
Musa has cleared a plot for eggplants
Му́са расчи́стил уча́сток под по́ле баклажа́н
12 • vt
rajouter
add
прибавля́ть
fàda . ... k'ò lá hɔ́rɔya` n'í lá báara ɲuman` tɔ̀` kàn [Kaba. Moso mere:70] ... ߞߴߏ߬ ߟߊ߫ ߤߙߐߦߊ ߣߴߌ߫ ߟߊ߫ ߓߊ߯ߙߊ߫ ߢߎߡߊ߲ ߕߐ߭ ߞߊ߲߬
et de le rajouter à la libération et tes autres bonnes actions
… and to add it to the liberation and your other great deeds
… и приба́вить э́то к освобожде́нию и други́м твои́м до́брым дела́м
ń báa fɔ́lɔ` kɛ̀lɛ kóɲalù lɔ́n, ń dí fɛ̀ɛrɛ kúdalù sɔ̀dɔ́n kà wò ~ ń tálù kàn ߒ߫ ߓߊ߯ ߝߟߐ ߞߍ߬ߟߍ߫ ߞߏߢߊߟߎ߬ ߟߐ߲߫، ߒ߫ ߘߌ߫ ߝߍ߰ߙߍ߫ ߞߎߘߊߟߎ߬ ߛߐ߬ߘߐ߲߫ ߞߊ߬ ߥߏ߬ ~ ߒ߫ ߕߊߟߎ߬ ߞߊ߲߬
si j'obtiens des connaissances au sujet des anciennes guerres, j'apprendrai de nouvelles techniques que j'ajouterai aux miens
if I learn about the wars of the past, I will get new ways to apply to add to mine
е́сли я бу́ду знать о во́йнах пре́жних времён, я получу́ но́вые сре́дства, кото́рые смогу́ добавить к моим
13.1 • vi
être en relation
be in relation
быть свя́занным
13.2 • vt
appliquer
apply
применя́ть
láwali .14 • vi
servir, agir au profit
serve, act
служи́ть под нача́лом, де́йствовать
15 • vi
→ vi k'à jùsu` lá
ߞߴߊ߬ ߖߎ߬ߛߎ ߟߊ
calmer (l'âme)
calm down (soul)
успока́ивать (душу)
→ vi k'í jùsu` lá, k'í jùsu` lá kúdun` ná [Diane Mamadi]
ߞߴߌ߫ ߖߎ߬ߛߎ ߟߊ߫، ߞߴߌ߫ ߖߎ߬ߛߎ ߟߊ߫ ߞߎߘߎ߲ ߣߊ
se calmer; reprendre son contrôle
to gain control of oneself, to calm down
бра́ть себя в ру́ки, успока́иваться
→ vi kà tɔ́ɔ` lá mɔ̀ɔ` lá
ߞߊ߬ ߕߐ߮ ߟߊ߫ ߡߐ߱ ߟߊ
nommer qqn , donner un nom à qqn , baptiser
name smb
дава́ть и́мя кому-л
→ vi kà X tɔ́ɔ` ~ {Y lá}
ߞߊ߬ ߞ߭ ߕߐ߮ ~ {ߦ ߟߊ}
nommer qqn {d'après Y}, baptiser
name X {in Y's honour/ with Y's name}
дава́ть и́мя Х-у. {в честь Y-а}
àlu dén wò dúmanba lè àlu ɲɛ́, àlu bára à tɔ́ɔ` lá ߊ߬ߟߎ߫ ߘߋ߲߫ ߥߏ߬ ߘߎߡߊ߲ߓߊ߫ ߟߋ߬ ߊ߬ߟߎ߫ ߢߍ߫، ߊ߬ߟߎ߫ ߓߙߊ߫ ߊ߬ ߕߐ߮ ߟߊ
cet enfant est une grande joie pour eux, ils l'ont déjà bâptisé
this child is a great joy for them, they have already named him
э́тот ребёнок -- больша́я ра́дость для них, они́ уже́ да́ли ему́ и́мя
→ vi kà jɛ̀yí` lá à lá
ߞߊ߬ ߖߍ߬ߦߌ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
fonder son espoir sur qqn /qqch
to set one's hopes on smb./sth
возлага́ть наде́жды на кого/что-л
→ vi kà kɔ́nɔ` lá à lá
ߞߊ߬ ߞߣߐ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
engrosser
get smb. pregnant
обрюха́тить кого-л., сде́лать бере́менной
→ vi yíridennù yé àlu lála
ߦߙߌߘߋ߲ߣߎ߬ ߦߋ߫ ߊ߬ߟߎ߫ ߟߊߟߊ߫
les fruits se forment à partir des ovaires (des fleurs)
fruits set, fruits form ovaries
плоды завязываются
→ vi kà kíli` lá
ߞߊ߬ ߞߟߌ ߟߊ
pondre
lay eggs
нести́сь, нести́ яйца
ní jànkaro nìn yé sìsɛ kílilala` lá, à tɛ́ kíli síyaman lála ߣߌ߫ ߖߊ߲߬ߞߊߙߏ߫ ߣߌ߲߬ ߦߋ߫ ߛߌ߬ߛߍ߫ ߞߟߌߟߊߟߊ ߟߊ߫، ߊ߬ ߕߍ߫ ߞߟߌ߫ ߛߌߦߊߡߊ߲߫ ߟߊߟߊ߫
si une poule pondeuse a cette maladie, elle ne pond pas beaucoup d'oeufs
if a laying hen has this disease, it does not lay many eggs
е́сли ку́рица-несу́шка больна́ э́той боле́знью, она́ не несёт мно́го яиц
→ vi kà lá à dɔ́
ߞߊ߬ ߟߊ߫ ߊ߬ ߘߐ
s'arrêter
fall, stop
па́дать, прерыва́ться, прекраща́ться
→ vi kúma` báda lá à dɔ́ [Diane Mamadi]
ߞߎߡߊ ߓߘߊ߫ ߟߊ߫ ߊ߬ ߘߐ
la conversation s'est arrêtée
the talk has stopped
разгово́р замо́лк/ прерва́лся
sànsán` báda lá à dɔ́ ߛߊ߲߬ߛߊ߲ ߓߘߊ߫ ߟߊ߫ ߊ߬ ߘߐ
la clôture est tombée
the fence has fallen
и́згородь упа́ла
→ vi kà wúya` lá à lá, kà wúya` lá à kùn
ߞߊ߬ ߥߎߦߊ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ߫، ߞߊ߬ ߥߎߦߊ ߟߊ߫ ߊ߬ ߞߎ߲߬
calomnier qqn
to slander smb., to accuse smb. falsely
оболга́ть/ оклевета́ть кого-л., обвини́ть облы́жно
lá →̌ → 181317 ߟߊ߫ l' ; ná ; n' .
pp à
1 •
à
at
на
kùn , mà .2 •
lá →̌ → 113334 ߟߊ
n jour
jour, jour et nuit
day, day and night
день, су́тки
lón . á tán má mɔ̀ɔ` mɛ̂n fàa, lá tán ní kélen t'ò fàa [Kante. Kodoyidalan] ߊ߫ ߕߊ߲߫ ߡߊ߫ ߡߐ߱ ߡߍ߲ ߝߊ߰، ߟߊ߫ ߕߊ߲߫ ߣߌ߫ ߞߋߟߋ߲߫ ߕߴߏ߬ ߝߊ߰
si on a pu survivre pendant dix jours, on survivra l'onzième jour aussi
if a man managed to survive during ten days, he will be alive on the eleventh day too
е́сли челове́к ухитри́лся вы́жить в тече́ние десяти́ дней, то оста́нется жив и на оди́ннадцатый
lá- →̌ → 20136 ߟߊ ná- .
mrph CAUS
causatif
causative
возбудитель
préfixe causatif
là →̌ → 665 ߟߊ߭
n fourreau
fourreau, gaine
sheath, scabbard
футля́р, но́жны
làáji →̌ → 384 ߟߊ߱ߖߌ߫
n pèlerin
pèlerin, hadji
hadji, hajji
хаджи
híjiden .
làanfo →̌ → 29 ߟߊ߲߰ߝߏ߬
v démotiver
vt
démotiver, priver de force
demotivate
лиши́ть сил, демотиви́ровать
dɔ́fàa .
làare →̌ → 3 ߟߊ߰ߙߋ Source : Ar. 'al-'a:xir 'le dernier' .
n benjamin
youngest child
мла́дший ребёнок в семье́
bólokada , sínnaban .
Làayi →̌ ߟߊ߱ߦߌ߬
n prop NOM M
Layi
Layi
Лайи
làba →̌ → 18 ߟߊ߬ߓߊ
n perle
pearl
жемчу́жина
kɔ́nɔn .
lábaaji →̌ → 8 ( *causatif vomir ) ߟߊߓߊ߯ߖߌ߫ lábaayi ; nábaaji ; nábaayi .
v faire vomir
vt
faire vomir
make vomit
заста́вить стошни́ть, вызыва́ть рво́ту у
kása` báda ń nábaaji [Diane Mamadi] ߞߛߊ ߓߘߊ߫ ߒ߫ ߣߊߓߊ߯ߖߌ߫
la puanteur m'a fait vomir
the stink has made me vomit
меня́ стошни́ло от во́ни
lábaajilan →̌ ( faire.vomir [ *causatif vomir ] *instrumental ) ߟߊߓߊ߯ߖߌߟߊ߲ lábaayilan .
n vomitif
vomitif, émétique
vomitive, emetic
рво́тное сре́дство
báajilifen .
lábaara →̌ → 310 ( *causatif travailler ) ߟߊߓߊ߯ߙߊ߫
v faire travailler
vt 1 •
faire travailler
make work, dispose smb to work
заставля́ть рабо́тать, настра́ивать на рабо́ту
2 •
mettre en marche
engage, start, give a start
включа́ть, приводи́ть в де́йствие, пуска́ть в ход
lábòri .
lábaayi →̌ → 8 ( *causatif vomir ) ߟߊߓߊ߯ߖߌ߫ lábaaji lábaaji ; nábaaji ; nábaayi .
v faire vomir
vt
faire vomir
make vomit
заста́вить стошни́ть, вызыва́ть рво́ту у
kása` báda ń nábaaji [Diane Mamadi] ߞߛߊ ߓߘߊ߫ ߒ߫ ߣߊߓߊ߯ߖߌ߫
la puanteur m'a fait vomir
the stink has made me vomit
меня́ стошни́ло от во́ни
lábaayilan →̌ ( faire.vomir [ *causatif vomir ] *instrumental ) ߟߊߓߊ߯ߖߌߟߊ߲ lábaajilan
n vomitif
vomitif, émétique
vomitive, emetic
рво́тное сре́дство
báajilifen .
lábàdi →̌ → 20 ( *causatif éclabousser ) ߟߊߓߊ߬ߘߌ߬
v obturer
vt
obturer, repriser
fill up, darn, patch
заде́лывать, зашто́пывать, закрыва́ть запла́той
→ vt kà fàanin` lábàdi
ߞߊ߬ ߝߊ߰ߣߌ߲ ߟߊߓߊ߬ߘߌ߫
rapiécer le vêtement
patch up a hole [cloth]
зашто́пать дыру́ [оде́жду]
→ vt kà wò` lábàdi
ߞߊ߬ ߥߏ߭ ߟߊߓߊ߬ߘߌ߫
rapiécer le trou
patch up a hole
зашто́пать дыру́
lábàli →̌ ߟߊߓߊ߬ߟߌ߬
v rendre incapable
vt
rendre incapable, être la cause de l'échec de qqn
disable, make fail
де́лать неспосо́бным, вести́ к неуда́че
kòri .
lábalo →̌ → 87 ( *causatif se.nourrir ) ߟߓߊߟߏ߫
v nourrir
1.1 • vt
nourrir
feed, nourish
корми́ть, вска́рмливать, пита́ть
bálo , màra .1.2 • vt
engraisser
fatten
отка́рмливать
kɛ́n , látɔ̀lɔ .1.3 • vt
élever
bring up, raise
воспи́тывать, расти́ть
2.1 • vt
1) • vi
vivre
live
жить
sìi .2.2 • vt
préserver la vie de
preserve smb 's life
предохраня́ть от ги́бели, охраня́ть чью-л жизнь
lában →̌ → 1063 ( *causatif finir ) ߟߊߓߊ߲
adj dernier
last
после́дний
kɔ́san .→ só lában [Kante. Kodoyidalan]
ߛߏ߫ ߟߊߓߊ߲߫
l'au-delà
the Beyond
последнее пристанище; загробный мир
lában →̌ → 439 ( *causatif finir ) ߟߊߓߊ߲߫
v finir
1.1 • vi
finir
finish
зака́нчиваться
bólokà .1.2 • vt
achever, terminer
end up
зака́нчивать
dában , lábè , kùndòn .2 • vi
s'achever, finir, avoir pour résultat
end, result
зака́нчиваться, вылива́ться, име́ть результа́том
bólokà , bán . kɔ̀ɲɔnnin` fàdi` yé lábanna kó gbéleke janba` mà [Labzina 1973] ߞߐ߬ߢߐ߲ߣߌ߲ ߝߊ߬ߘߌ ߦߋ߫ ߟߊߓߊ߲ߣߊ߫ ߞߏ߫ ߜߟߋߞߋ߫ ߖߊ߲ߓߊ ߡߊ߬
le corps du singe vert finit par une très longue queue, comme un bâton
the green monkey's body ends in a very long tail like a stick
те́ло зелёной обезъя́ны зака́нчивается о́чень дли́нным хвосто́м-па́лкой
sɔ̀sɔli` lánana kɛ̀lɛ` mà ߛߐ߬ߛߐߟߌ ߟߣߊߣߊ߫ ߞߍ߬ߟߍ ߡߊ߬
la discussion s'est achevée par une bagarre
the discussion turned into a fight
спор зако́нчился дра́кой
kà lána ɲùman` dɔ́ ߞߊ߬ ߟߣߊ߫ ߢߎ߬ߡߊ߲ ߘߐ
avoir une fin heureuse
to have a happy end, to end well
хорошо́ зако́нчиться, име́ть счастли́вый коне́ц
lábàn →̌ → 21 ( *causatif refuser ) ߟߊߓߊ߲߬
v faire refuser
vt
faire refuser, faire rejeter
compel to refuse, compel to reject, compel to abandon
заставля́ть отка́зываться
à k'à dén` lábàn mɛ̂n kɛ́ báara` mà ߊ߬ ߞߴߊ߬ ߘߋ߲ ߟߊߓߊ߲߬ ߡߍ߲ ߞߍ߫ ߓߊ߯ߙߊ ߡߊ߬
quand il a poussé son enfant à refuser de faire ce travail
when he compelled his child to refuse to do this work…
когда он заста́вил своего́ ребёнка отказа́ться выполня́ть э́ту рабо́ту…
làban →̌ → 106 ( *causatif finir NMLZ2 ) ߟߊ߬ߓߊ߲
n fin
end
коне́ц
bán , dàn . káro` làban` ná ߞߊߙߏ ߟߊ߬ߓߊ߲ ߣߊ
à la fin du mois
at the end of the month
в конце месяца
lábàna →̌ → 2 ( *causatif devenir.maladif ) ߟߊߓߣߊ߬
v rendre malade
vt
rendre malade
make ill, cause sickness
де́лать больны́м, вызыва́ть боле́знь у
báara` lè mɔ̀ɔ` lábànayala [Kante. Kodoyidalan] ߓߊ߯ߙߊ ߟߋ߬ ߡߐ߱ ߟߊߓߊ߬ߣߦߊߟߊ߫
le travail rend l'homme malade
work makes man sick
рабо́та де́лает челове́ка больны́м
lábànaya →̌ ( *causatif prospérer [ personne.riche *abstractif ] ) ߟߊߓߣߊ߬ߦߊ߬
v enrichir
vt
enrichir, rendre riche
enrich
обогаща́ть, де́лать бога́тым
→ vt ǹbá, mɛ̂n b'á jɛ̀dɛ̂ lábànaya sá... [Labzina 1973:80];
vraiment, celui qui s'est enrichi
verily, the one who has enriched himself..
вои́стину, тот кто обогати́лся…
lábanban →̌ → 1 ( *causatif tendre ) ߟߊߓߊ߲ߓߊ߲߫
v renforcer
vt 1 •
renforcer
reinforce, fortify
укрепля́ть, уси́ливать
bánban , kɔ́dɔsìi , lásɛnbɛya , sébaaya , sɛ́nbɛya , báraka , lábaraka , sɛ́nbɛya , lásɛnbɛya .3 •
installer solidement
fix firmly
про́чно устана́вливать
báraka .
lábanbe →̌ → 1 ( *causatif trotter ) ߟߊߓߊ߲ߓߋ߫
v faire trotter
vt
faire trotter
trot, cause to trot
пусти́ть ры́сью
bánbe .
lábara →̌ → 4 ( *causatif maigrir ) ߟߓߊߙߊ߫
v amaigrir
vt
amaigrir
emaciate, make thin
истоща́ть, доводи́ть до похуде́ния, быть причи́ной похуде́ния
lábàra →̌ → 19 ( *causatif surprendre ) ߟߊߓߙߊ߬
v faire subitement
vt
faire subitement
do unexpectedly
де́лать внеза́пно
1.2 • vt
faire de façon inattendue pour qqn
do unexpectely for
де́лать неожи́данно для кого-л
→ vt kánmayɛlɛ lábàranɛn [Kante. Kafanen 2:4];
ton haut uni
high level tone
высо́кий ро́вный тон
→ vt kánmajii lábàranɛn [Kante. Kafanen 2:4];
ton bas uni
low level tone
ни́зкий ро́вный тон
2.1 • vt
activer, hâter
urge, hasten
активизи́ровать, торопи́ть
bàra , dádòn .2.2 • vt
se dépêcher, se hâter
rush
спеши́ть, торопи́ться
làbara →̌ → 11 ( *causatif surprendre NMLZ2 ) ߟߊ߬ߓߙߊ
n prédicativité
predicativity
предикати́вность
kúmasobo` bɛ́ɛ yé kán` làbara` lè dí [Kante. Kodoyidalan:o] ߞߎߡߊߛߓߏ ߓߍ߯ ߦߋ߫ ߞߊ߲ ߟߊ߬ߓߊߙߊ ߟߋ߬ ߘߌ
tous les verbes introduisent la prédicativité dans la langue
all the verbs introduce predicativity into the language
все глаго́лы вно́сят в язы́к предикати́вность
lábàranɛn →̌ → 38 ( faire.subitement [ *causatif surprendre ] *diminutif ) ߟߊߓߙߊ߬ߣߍ߲
ptcp brusque
1 •
brusque, instantané
abrupt, momentary
ре́зкий, мгнове́нный
2 •
uni
level
ро́вный
2 •
extraordinaire
extraordinary
чрезвыча́йный
lábàranti →̌ ( *causatif taquiner ) ߟߊߓߊ߬ߙߊ߲߬ߕߌ߬
v répondre d'un ton moqueur
vt
répondre d'un ton moqueur
answer mockingly
издева́тельски отвеча́ть
lábàto →̌ → 344 ( *causatif adorer ) ߟߊߓߊ߬ߕߏ߬
v respecter
vt 1 •
respecter, suivre
observe, keep to, follow smb 's councils [teaching]
соблюда́ть, приде́рживаться чего-л., сле́довать сове́там [уче́нию] кого-л
bònɲa , gbílinya , jìya , lábònɲa , láto , mábònɲa , bìla , sáada . kà díina` dó bólokà kà dó gbɛ́dɛ lábàto [Kate. Waadu:13] ߞߊ߬ ߘߌ߯ߣߊ ߘߏ߫ ߓߟߏߞߊ߬ ߞߊ߬ ߘߏ߫ ߜߘߍ߫ ߟߊߓߊ߬ߕߏ߫
abandonner une religion et en embrasser une autre
to abandon one religion and to adhere to another one
оставля́ть одну́ ве́ру и переходи́ть в другу́ю
2 •
continuer, maintenir
follow sth., keep tradition of sth
продолжа́ть, подде́рживать тради́цию чего́-л
bólolatùun , tàmin , táa , mìda . kɔ́saadali` d'ò lábàto [Kurana:79] ߞߐߛߊ߯ߘߊߟߌ ߘߴߏ߬ ߟߊߓߊ߬ߕߏ߫
et l'autre la suivra
and the next one will follow it
и после́дует за ней сле́дующая
3 •
adorer
worship
поклоня́ться кому-л
bàto .
lábàtota →̌ → 1 ( respecter [ *causatif adorer ] *participe potentiel ) ߟߊߓߊ߬ߕߏ߬ߕߊ
ptcp prescrit
prescribed
предпи́санное
lábayinbayin ( *causatif pauvre.hère ) ߟߊߓߊߦߌ߲ߓߊߦߌ߲߫
v rendre éperdu
vt
rendre éperdu
make forlorn
де́лать неприка́янным, вверга́ть в состоя́ние неприка́янности
lábè →̌ → 286 ( *causatif tomber ) ߟߊߓߋ߬
v faire tomber
1.1 • vt
faire tomber
bring down, topple down
вали́ть, роня́ть
bè , lábùdun . sánfɔɲɔ ba` bára yíri síyaman` lábè! ߛߊ߲ߝߢߐ߫ ߓߊ ߓߙߊ߫ ߦߙߌ߫ ߛߌߦߊߡߊ߲ ߟߊߓߋ߬߹
un fort vent a fait tomber beaucoup d'arbres
a strong wind toppled many trees down
си́льный ве́тер повали́л мно́го дере́вьев
1.2 • vt let fall;
laisser tomber.
2 • vt
ruiner, mener à la faillite
ruin smb., cause damage to, make incur losses
разоря́ть, приводи́ть в упа́док, вводить в убы́ток
bón , círon , lábɔ̀nɔ , láciron , lábɔ̀nɔ , láciron . à báda lábè à sánkaɲɔɔnnù bólo [Camara Sheick 1982] ߊ߬ ߓߘߊ߫ ߟߊߓߋ߬ ߊ߬ ߛߊ߲ߞߊߢߐ߲߰ߣߎ߬ ߓߏߟߏ߫
il a été ruiné par les concurrents
he has been ruined by competitors
конкуре́нты разори́ли его́
3 • vt
rabaisser
reduce
снижа́ть, уступа́ть в
à tɛ́ wò lábè ń ɲɛ́ ߊ߬ ߕߍ߫ ߥߏ߬ ߟߊߓߋ߬ ߒ߫ ߢߍ
il ne va pas rabaisser son prix pour moi
he won't reduce the price for me
он не сни́зит мне це́ну на э́то, он не усту́пит мне в цене́
4.1 • vt
annuler, abroger
cancel, abrogate
аннули́ровать, отменя́ть
bɔ́rɔtɔ , láwìli , sà , wìli .→ vt kà sàriya` lábè
ߞߊ߬ ߛߊ߬ߙߌߦߊ ߟߊߓߋ߬
abroger une loi
to abrogate a law
отменя́ть зако́н
→ vt jùlumun lábènɛn [Kante. Kodoyidalan]
ߖߎ߬ߟߎߡߎ߲߫ ߟߊߓߋ߬ߣߍ߲߫
un péché absous
absolved sin
отпу́щенный грех
4.2 • vt
destituer
depose
смеща́ть
kà fàama` lábè ߞߊ߬ ߝߊ߰ߡߊ ߟߊߓߋ߬
destituer un chef
to depose a chief
смеща́ть прави́теля
5 • vt
élider
elide
элиди́ровать
→ vt kà sìiralan` dó lábè dó ɲɛ́
ߞߊ߬ ߛߌ߰ߙߊߟߊ߲ ߘߏ߫ ߟߊߓߋ߬ ߘߏ߫ ߢߍ
omettre une voyelle devant une autre
to skip one vowel before another
опуска́ть оди́н гла́сный пе́ред други́м
6 • vt
terminer, achever
finish, end up
заканчива́ть, заверша́ть
bán , bólokà , kùndòn , lában , dában . án tɛ́ sé kúma nìn nábènna, fó k'í fò... [Vydrin] ߊ߲߫ ߕߍ߫ ߛߋ߫ ߞߎߡߊ߫ ߣߌ߲߬ ߣߊߓߋ߲߬ߣߊ߫، ߝߏ߫ ߞߴߌ߫ ߝߏ߬...
nous ne pouvons pas achever nos paroles sans vous féliciter
we cannot finish our words without praising you…
мы не мо́жем зако́нчить на́ши слова́, не поблагодари́в Вас…
làbelan →̌ → 12 ( faire.tomber [ *causatif tomber ] *instrumental *nom d'action ) ߟߊ߬ߓߋ߬ߟߊ߲
n apostrophe
apostrophe
апостро́ф
làbeli →̌ → 38 ( faire.tomber [ *causatif tomber ] *nom d'action ) ߟߊ߬ߓߋ߬ߟߌ
n élision
elision
эли́зия
bèli .
lábènbe →̌ ( *causatif ) ߟߊߓߋ߲߬ߓߋ߬
v coincer
vt
coincer
drive into a corner
загоня́ть в у́гол
bálan , ɲáran .
lábènbè →̌ ( *causatif tomber tomber ) ߟߊߓߋ߲߭ߓߋ߬
v laisser tomber répétitivement
vt
laisser tomber répétitivement
drop many times
роня́ть многокра́тно
lábɛ̀dɛya →̌ ( *causatif s'améliorer [ nombreux *abstractif ] ) ߟߊߓߘߍ߬ߦߊ߬
v améliorer
vt
améliorer
improve
улучша́ть
fìsaya , láɲà .
lábɛ̀dɛya →̌ → 10 ( *causatif s'améliorer [ nombreux *abstractif ] ) ߟߊߓߘߍ߬ߦߊ
n amélioration
improvement
улучше́ние
fìsaya .
lábɛlɛn →̌ → 2 ( *causatif se.coucher ) ߟߊߓߍߟߍ߲߫
v accoster
1 • vt
accoster
pull in to the,shore
прича́ливать, швартова́ть
bɛ́lɛn , dún .3 • vr
s'embusquer
lie in ambush
сиде́ть в заса́де
lábɛ̀n →̌ → 148 ( *causatif rencontrer ) ߟߊߓߍ߲߬
v accueillir
1.1 • vt
accueillir
receive, greet, meet
встреча́ть, принима́ть
lájìya , lákɔ̀ɲɔma , lásɛnɛ , mìda , ɲɛ́sìi . à kà án lábɛ̀n ɲákɔrɔsidi` ní kɛ̀lɛ` lá ߊ߬ ߞߊ߬ ߊ߲߫ ߟߊߓߍ߲߬ ߢߊߞߙߐߛߌߘߌ ߣߌ߫ ߞߍ߬ߟߍ ߟߊ
il nous a reçu avec un air lugubre et avec hostilité
he received us dismally and malignantly
он встре́тил нас мра́чно и вражде́бно
àlù tód'ò lá kàwandilikannù lábɛ̀nna bɔ̀dɛbɔ` kɛ̀nɛ́n [Kate. Waadu:18] ߊ߬ߟߎ߬ ߕߏߘߴߏ߬ ߟߊ߫ ߞߊ߬ߥߊ߲ߘߟߌߞߊ߲ߣߎ߬ ߟߊߓߍ߲߬ߣߊ߫ ߓߐ߬ߘߍߓߐ ߞߍ߬ߣߍ߲
ils continuaient à accueillir ses prédications avec mépris
they kept meeting his preachings with contempt
они́ так и продолжа́ли принима́ть его́ про́поведи с презре́нием
1.2 • vt
barrer la route à, intercepter
bar smb 's road, intercept, catch
прегражда́ть доро́гу кому-л., перехва́тывать к /ч -л
bɛ̀n , ɲɛ́bɛ̀n .→ vt bólo t'à lábɛ̀n!
ߓߟߏ߫ ߕߴߊ߬ ߟߊߓߍ߲߬߹
on n'arrive pas à le contrôler!
there is no keeping him in check!
он совсе́м распоя́сался! на него́ нет никако́й упра́вы!
ò mɛ̂n báa tànba` fìl'à mà kótan, à d'ò lábɛ̀n kɔ̀dɛrɛ` lá cáwu [Kate. Waadu:16] ߏ߬ ߡߍ߲ ߓߊ߯ ߕߊ߲߬ߓߊ ߝߌ߬ߟߴߊ߬ ߡߊ߬ ߞߏߕߊ߲߫، ߊ߬ ߘߴߏ߬ ߟߊߓߍ߲߬ ߞߐ߬ߘߙߍ ߟߊ߫ ߗߊߥߎ߫
si quelqu'un jetait une lance sur lui, il l'interceptait avec le bouclier à la volée
any time as anybody flinged a spear to him, he intercepted it with a shield
вся́кий раз как кто́-то мета́л в него́ копьё, он лови́л [встреча́л] его на лету́ щито́м
2 • vt
aider, soutenir
support smb., meet smb 's wishes
помога́ть, подде́рживать кого-л
dɛ̀mɛn , mádɛ̀mɛn , mágbɛn , bánban , bínbin , kɔ́dɔbinbin , kɔ́dɔsìi , kɔ́kɔdɔbinbin , kɔ́mabinbin , lɔ̀ .3 • vt
fabriquer, préparer
prepare, make, cook
гото́вить, изгота́вливать
bɔ́ , dɔ́bɛ̀n , dɛ̀ɛn , lábɔ , ládan , dɔ́bɛ̀n , ládan . nísinɔnɔ` lábɛ̀nnin dén` kámà, n'à sànta básisandiya` lá ߣߛߌߣߐߣߐ ߟߊߓߍ߲߬ߣߌ߲߫ ߘߋ߲ ߞߊߡߊ߬، ߣߴߊ߬ ߛߊ߲߬ߕߊ߫ ߓߊߛߌߛߊ߲ߘߌߦߊ ߟߊ
le lait de vache préparé spécialement pour les bébés qui est en vente à la pharmacie
cow milk especially prepared for babies, which can be bought in a pharmacy
коро́вье молоко́, специа́льно пригото́вленное для {грудны́х} дете́й, кото́рое продаётся в апте́ке
4 • vt
réparer, corriger
repair, refit, mend, restore, correct
чини́ть, ремонти́ровать, восстана́вливать, исправля́ть
dɔ́bɛ̀n , ládan .
làbɛn →̌ ߟߊ߬ߓߍ߲
n accueil
accueil, réception
reception, entertainment
приём
làbɛnnin . à làbɛn` n'á` fàndalilù sɛ̀ɛ` bɛ́ɛ látɔ mìrindi ò lé kàn [Kate. Waadu:14] ߊ߬ ߟߊ߬ߓߍ߲ ߣߴߊ ߝߊ߲߬ߘߊߟߌߟߎ߬ ߛߍ߱ ߓߍ߯ ߟߊߕߐ߫ ߡߌ߬ߙߌ߲ߘߌ߫ ߏ߬ ߟߋ߫ ߞߊ߲߬
toutes les dépenses pour son accueil et son alimentation incomberont à cette population
all the expenses on its (commission) preparation and maintenance will be born by the same population
все расхо́ды по её (делега́ции) подгото́вке и кормле́нию ля́гут на э́то са́мое населе́ние
làbɛnnin →̌ → 24 ( accueillir [ *causatif rencontrer ] *nom d'action ) ߟߊ߬ߓߍ߲߬ߠߌ߲
n accueil
welcome, reception
приём
làbɛn .
lábila →̌ → 8 ( *causatif mettre ) ߟߊߓߌߟߊ
n désordre
disorder
беспоря́док
bàlawu , fòsofasa .
lábìla →̌ → 173 →n : 1 ( *causatif mettre ) ߟߊߓߌ߬ߟߊ߬
v laisser partir
1.1 • vt
laisser partir
let go, let off
отпуска́ть, отсыла́ть
í báa màlo` fóyi lá, í y'à lábìla [Diane Mamadi] ߌ߫ ߓߊ߯ ߡߊ߬ߟߏ ߝߏߦߌ߫ ߟߊ߫، ߌ߫ ߦߴߊ߬ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫
quand tu sèmes le riz, laisse partir les grains (il ne faut pas les serrer dans la main)
when you sow rice, release it (i.e., don't hold the seeds too tightly)
когда́ разбра́сываешь рис, не зажима́й зёрна (при посе́ве; т.е. стара́йся, что́бы зёрна разлета́лись свобо́дно и равноме́рно, а не ку́чками)
1.2 • vt
libérer, dispenser
liberate, let off, release
освобожда́ть
bìla . fó ní mínnù bára lábìla wò lá ߝߏ߫ ߣߌ߫ ߡߌ߲ߣߎ߬ ߓߙߊ߫ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫ ߥߏ߬ ߟߊ
sauf ceux qui ont été libérés de cela
except those who have been freed from this
кро́ме тех, кото́рые бы́ли освобождены́ от э́того
2 • vt
négliger, ne pas se préoccuper de, laisser à l'abandon
neglect, disregard
броса́ть без присмо́тра, не забо́титься о, запуска́ть, пренебрега́ть, не уделя́ть внима́ния
mábìla .→ vt k'í jɛ̀dɛ lábìla
ߞߴߌ߫ ߖߍ߬ߘߍ߫ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫
ne pas prendre soin de soi
to neglect oneself
переста́ть следи́ть за собо́й
→ vt kà lú` lábìla [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߟߎ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫
relâcher la famille (desserrer la discipline)
to let the family get out of hand
распусти́ть семью́ (переста́ть следи́ть за дисципли́ной, за поря́дком)
→ vt kà yɔ́rɔ` lábìla [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߦߙߐ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫
négliger la place (ne pas maintenir l'ordre)
to fail to keep a place in order
не подде́рживать ме́сто в поря́дке
→ vt kà mòsó` lábìla [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߡߏ߬ߛߏ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫
négliger une femme
to neglect a woman
пренебрега́ть же́нщиной
3 • vt
abandonner
leave smb
броса́ть кого-л
bàn , bólokà , kɔ́n , láfìli .→ vt k'à lábìla kɔ́nkɔ` lá [Diane Mamadi]
ߞߴߊ߬ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫ ߞߐ߲ߞߐ ߟߊ
laisse qqn mourir de faim
to leave smb. to starve
оста́вить кого-л. голода́ть
í bád'í dɔ́ɔnɛn` lábìla bìlakòrolù ɲɛ́! [Diane Mamadi] ߌ߫ ߓߊߘߴߌ߫ ߘߐ߯ߣߍ߲ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫ ߓߌ߬ߟߊߞߏ߬ߙߏߟߎ߬ ߢߍ߫߹
tu as abandonné ta jeune soeur à la merci des gamins!
you abandoned your younger sister to the mercy of these lads!
ты бро́сил свою́ мла́дшую сестру́ на произво́л мальчи́шек!
4.1 • vt
céder
place sth at, disposal
уступа́ть ч -л., предоставля́ть в распоряже́ние
4.2 • vt
fiancer
betroth
обруча́ть
mámìda .5 • vr
céder
succumb, yield
поддава́ться, перестава́ть ока́зывать сопротивле́ние
6.1 • vt
expliquer, enseigner
explain, teach, instruct in sth
разъясня́ть, преподава́ть, учи́ть чему-л
sífa , ɲásifa , kàran . kà wàlada` lábìla à lá ߞߊ߬ ߥߊ߬ߟߊߘߊ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
donner une leçon à qqn
to give smb. a lesson
дава́ть уро́к кому-л
kà dɔ̀nkili` lábìla mɔ̀ɔ` lá ߞߊ߬ ߘߐ߲߬ߞߟߌ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫ ߡߐ߱ ߟߊ
apprendre une chanson à qqn
teach a song to smb
научи́ть кого-л. пе́сне
ń má fén` mɛ́nnù fàamun, í bára wòlù lábìla ń ná ߒ߫ ߡߊ߫ ߝߋ߲ ߡߍ߲ߣߎ߬ ߝߊ߰ߡߎ߲߫، ߌ߫ ߓߙߊ߫ ߥߏ߬ߟߎ߬ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫ ߒ߫ ߣߊ
ce que je n'ai pas compris, tu me l'as expliqué
what I did not understand, you have explained to me
то́, что я не по́нял, ты мне объясни́л
6.2 • vt
enseigner qqn
teach smb
учи́ть кого-л
kàran . kà kàrandennù lábìla wàlada` lá ߞߊ߬ ߞߊ߬ߙߊ߲ߘߋ߲ߣߎ߬ ߟߊߓߌ߬ߟߊ߫ ߥߊ߬ߟߊߘߊ ߟߊ
donner une leçon aux étudiants
to give students a lesson
преподава́ть уро́к ученика́м
7.1 • vt
rappeler à qqn
remind to smb
напомина́ть кому-л
7.2 • vt
rappeler qqch
remind sth
напомина́ть о чём-л
lábìnbi →̌ ( *causatif se.météoriser ) ߟߊߓߌ߲߬ߓߌ߬
v faire gargouiller
vt
faire gargouiller
cause to rumble
вызыва́ть урча́ние в животе́
lábirinsa ( *causatif mélanger ) ߟߊߓߌߙߌ߲ߛߊ߫
v assaisonner
vt
assaisonner avec
dress with
заправля́ть чем-л
lábònɲa →̌ → 1 ( *causatif grandir [ grand *en verbe dynamique ] ) ߟߊߓߏ߲߬ߧߊ߬ lábùɲa .
v augmenter
1.1 • vi
augmenter, s'agrandir, se gonfler
increase, swell, inflate
увели́чиваться, раздува́ться, разбуха́ть
bònɲa , dɔ́bònɲa , mábònɲa , mákàfo , yíriwa , búnbun , kùdu .1.2 • vt
agrandir, gonfler
increase in size, swell, fatten
увели́чивать в разме́рах, де́лать то́лстым, отка́рмливать
búu , fúnun .2.1 • vt
élever
rear, grow
разводи́ть, выра́щивать
2.2 • vi
grandir, se multiplier
breed
расти́, размножа́ться
bálikuya , bèlebeleya , bèlebele , bònbaya , mɔ̀ɔbaya , jídi , síyaya , wàra .3 • vt
louer, faire l'éloge de
extol, praise
превозноси́ть, возвели́чивать
fàsa , mábɛ̀n , mátɔɔ , máweele , súfuru .4 • vt
respecter, vénérer
respect, revere
уважа́ть, почита́ть
gbílinya , jìya , lábàto , láto , gbílinya , mábònya .
lábòri →̌ → 45 ( *causatif courir ) ߟߊߓߏ߬ߙߌ߬
v démarrer
1.1 • vt
démarrer, mettre en marche
get started, start
стра́гивать с ме́ста, приводи́ть в движе́ние
lábaara .→ vt kà sò` lábòri
ߞߊ߬ ߛߏ߭ ߟߊߓߏ߬ߙߌ߫
mettre le cheval en marche; chevaucher
to get a horse running; to ride a horse
пусти́ть ло́шадь; е́хать на ло́шади
→ vt kà kúlun` lábòri
ߞߊ߬ ߞߎߟߎ߲ ߟߊߓߏ߬ߙߌ߫
démarrer le bateau; ramer
to start a boat; to row a boat
тронуть с места лодку; вести лодку
→ vt kà móbili` lábòri
ߞߊ߬ ߡߏߓߟߌ ߟߊߓߏ߬ߙߌ߫
démarrer la voiture; rouler en voiture
to start a car, to ride a car
тронуть с места автомобиль, вести автомобиль
2.1 • vt
effaroucher
frighten away, put to flight, make flee
спугну́ть, обрати́ть в бе́гство, вы́нудить убежа́ть
kà jítɔ` lábòri [Kante. Kodoyidalan] ߞߊ߬ ߖߌߕߐ ߟߊߓߏ߬ߙߌ߫
mettre en fuite un poltron
to frighten a coward away
обрати́ть в бе́гство тру́са
3 • vt
kidnapper, ravir
kidnap
похища́ть
lábòrilan →̌ → 4 ( *causatif courir *instrumental ) ߓߏ߬ߙߌ߬ߟߊ߲ bòrilan
n accélérateur
accelerator
акселера́тор
lábɔ →̌ → 1108 ( *causatif sortir ) ߟߊߓߐ߫ nábɔ .
v sortir
vt 1 •
sortir, faire sortir
get out, take out, lead out
вынима́ть, выноси́ть, выводи́ть
bólolabɔ , bɔ́ , fóyi , láfoyi .→ • kà mɔ̀ɔ` lábɔ sò` kàn
ߞߊ߬ ߡߐ߱ ߟߊߓߐ߫ ߛߏ߭ ߞߊ߲߬
faire tomber qqn du cheval
to unseat a man from his horse
вы́бить челове́ка из седла́
kà bírinkànnù lábɔ tèle` rɔ́ [Labzina 1973] ߞߊ߬ ߓߌߙߌ߲ߞߊ߲߬ߣߎ߬ ߟߊߓߐ߫ ߕߋ߬ߟߋ ߙߐ
sortir les couvertures au soleil (de la maison)
to take out blankets in the sun
выноси́ть покрыва́ла на со́лнце (из до́ма)
kɛ̀lù yé wála bíyannù lábɔla wɛ̀rɛ` rɔ́ [Labzina 1973] ߞߍ߬ߟߎ߬ ߦߋ߫ ߥߟߊ߫ ߓߌߦߊ߲ߣߎ߬ ߟߊߓߐߟߊ߫ ߥߍ߬ߙߍ ߙߐ
les hommes vont faire sortir le bétail des enclos
men are going to get cattle out of the enclosures
мужчи́ны иду́т выгоня́ть скот из заго́нов
2 •
chasser, se débarrasser de, éliminer
chase out, get rid of, banish
выгоня́ть нару́жу, изгоня́ть, устраня́ть
fìrintawo , gbɛ́n .→ • k'à lábɔ báara` dɔ́
ߞߴߊ߬ ߟߊߓߐ߫ ߓߊ߯ߙߊ ߘߐ
licencier qqn
to fire, to dischargé smb
увольня́ть, выгоня́ть с рабо́ты
kà sìsi` lábɔ bón` nɔ́ ߞߊ߬ ߛߌ߬ߛߌ ߟߊߓߐ߫ ߓߏ߲ ߣߐ
faire sortir la fumée de la maison, aérer la maison
to air/ ventilate a smoked room
прове́тривать зады́мленное помеще́ние
→ • kà à lábɔ í kɔ́nɔ
ߞ ߊ߬ ߟߊߓߐ߫ ߌ߫ ߞߐߣߐ߫
éloigner (une pensée, un souvenir)
to chase away (a reminiscence, a thought)
изгоня́ть из па́мяти (воспомина́ние), гнать от себя́ (мысль)
3.1 •
délivrer, laisser aller
let out, set free
выпуска́ть, отпуска́ть
3.2 •
émettre
utter, produce
испуска́ть, издава́ть
kà sìsiba` lábɔ ߞߊ߬ ߛߌ߬ߛߌߓߊ ߟߊߓߐ߫
émettre une grande bouffée de fumée
let out a large puff of smoke
вы́пустить большо́й клуб ды́ма
kà kúlekan` nábɔ ߞߊ߬ ߞߎߟߋߞߊ߲ ߣߊߓߐ߫
émettre un cri
utter a cry
испусти́ть крик
→ • kà kán` nábɔ
ߞߊ߬ ߞߊ߲ ߣߊߓߐ߫
lever la voix, émettre un son
to utter a sound
пода́вать го́лос/ издава́ть звук
→ • kà fɔ́ɲɔ` lábɔ
ߞߊ߬ ߝߢߐ ߟߊߓߐ߫
lâcher un vent
to break wind
пуска́ть ве́тры
3.3 •
susciter, provoquer
spark off, provoke
провоцировать, вызыва́ть
bìla .4.1 •
exposer, sortir, rendre visible
expose, get out, make visible
выставля́ть, де́лать ви́димым
bólolabɔ , bɔ́ , fóyi , mákà .→ • k'à lábɔ kɛ́nɛ` mà, k'à lábɔ gbɛ́` mà [Diane Mamadi]
ߞߴߊ߬ ߟߊߓߐ߫ ߞߣߍ ߡߊ߬، ߞߴߊ߬ ߟߊߓߐ߫ ߜߍ ߡߊ߬
exposer qqch à l'intention de tous
to expose sth. to be viewed
вы́ставля́ть ч.-л. на всео́бщее обозре́ние
→ • kà bìɲɛ` nún` nábɔ
ߞߊ߬ ߓߌ߬ߢߍ ߣߎ߲ ߣߊߓߐ߫
aiguiser une baguette
to sharpen a rod
заостря́ть сте́ржень
4.2 •
montrer
display, peform
пока́зывать, исполня́ть
yìda .→ • kà síneman` nábɔ
ߞߊ߬ ߛߌ߲ߋߡߊ߲ ߣߊߓߐ߫
montrer un film
to show a film/ movie
пока́зывать фильм
5.1 •
créer, fonder
create, found
создава́ть, осно́вывать
kòori , lásìi , sìi , síndi . à míri` yé ń ná, tèlema` rɔ́, kà ń tá lú kúra` lábɔ [An nye karan] ߊ߬ ߡߙߌ ߦߋ߫ ߒ߫ ߣߊ߫، ߕߋ߬ߟߋߡߊ ߙߐ߫، ߞߊ߬ ߒ߫ ߕߊ߫ ߟߎ߫ ߞߎߙߊ ߟߊߓߐ߫
j'ai une idée: pendant la saison sèche, créer une nouvelle concession
I think, I will set up my own family compound next dry season
есть у меня́ мысль: в сухо́й сезо́н (отдели́ться и) созда́ть свою́ самостоя́тельную семью́
5.2 •
fabriquer, produire
obtain, manufacture
изгота́вливать, добыва́ть
dɔ́bɛ̀n , dɛ̀ɛn , lábɛ̀n , ládan , dán , láwolo .5.3 •
obtenir, trouver
obtain, find out
раздобы́ть, найти́
sɔ̀dɔn , tɛ̀dɛ , yé . àlu fà táara làbitani` kà àlu sɔ̀rɔnsɛ́bɛ` lábɔ ߊ߬ߟߎ߫ ߝߊ߬ ߕߊ߯ߙߊ߫ ߟߊ߬ߓߌߕߊߣߌ ߞ ߊ߬ߟߎ߫ ߛߐ߬ߙߐ߲ߛߓߍ ߟߊߓߐ߫
leur père est allé à l'hôpital pour obtenir leurs certificats de naissance
their father went to the hospital in order to obtain their birth certificates
их оте́ц отпра́вился в больни́цу, что́бы получи́ть докуме́нты об их рожде́нии
6 •
remplacer, relayer
replace, take smb 's place
замеща́ть, сменя́ть
fàlen , nɔ̀dɔbìla . sú` ní tèle` yé àlu ɲɔ́ɔn` nábɔla ߛߎ ߣߌ߫ ߕߋ߬ߟߋ ߦߋ߫ ߊ߬ߟߎ߫ ߢߐ߲߯ ߣߊߓߐߟߊ߫
la nuit et le jour se relayent
night and day replace each other
ночь и день сменя́ют друг дру́га
7.1 •
être suffisant pour
be sufficient for
станови́ться доста́точным для
7.2 •
envahir, pénétrer partout
overrun, flood, penetrate everywhere
распространя́ться по, наводня́ть, проника́ть повсю́ду
dèwu , lɔ̀ku .→ • míriya lábɔtɔ` jɔ̀n
ߡߙߌߦߊ߫ ߟߊߓߕߐ ߖߐ߲߬
esclave d'une idée, fanatique
slave of an idea, fanatic
раб иде́и, фана́тик
8 • kà dén` lábɔ à dɔ́.
élever, éduquer
bring up, raise
растить, поднимать на ноги
à tɛ̀rɛ àlu dɛ̀mɛnna àlu dénnù lábɔla à rɔ́ [Kuruma Famori] ߊ߬ ߕߍ߬ߙߍ߫ ߊ߬ߟߎ߫ ߘߍ߬ߡߍ߲ߣߊ߫ ߊ߬ߟߎ߫ ߘߋ߲ߣߎ߬ ߟߊߓߐߟߊ߫ ߊ߬ ߙߐ
elle les aidait à élever leurs enfants
she helped them raise their children
она́ помога́ла им расти́ть их дете́й
lábɔdiya →̌ ( sortir [ *causatif sortir ] place ) ߟߊߓߐߘߌߦߊ
n emmanchure
hole in clothes
про́йма
→ bólo lábɔdiya
ߓߟߏ߫ ߟߊߓߐߘߌߦߊ߫
emmanchure
armhole
про́йма (отве́рстие для рук)
→ kùn nábɔdiya
ߞߎ߲߬ ߣߊߓߐߘߌߦߊ߫
encolure
neck (of clothes), neckline
во́рот (отве́рстие для ше́и)
lábɔ̀n →̌ → 59 ( *causatif répandre ) ߟߊߓߐ߲߬
v verser
vt
verser
spill, pour out
выплёскивать, вылива́ть, высыпа́ть
bɔ̀n , kɛ́ , lákùlen , súrundu , lákùlen , láwùya . í yé jí` tɔ́` lábɔ̀n ߌ߫ ߦߋ߫ ߖߌ ߕߐ ߟߊߓߐ߲߬
jette l'eau qui reste
dump out remaining water
вы́лей оста́вшуюся во́ду
í lá kɛ́woli nìn bára kɛ́ jí` lábɔ̀nnin` dí dùu` mà, à tɛ́ sé bútùn kà tɛ̀ [Kuruma Famori] ߌ߫ ߟߊ߫ ߞߍߥߏߟߌ߫ ߣߌ߲߬ ߓߙߊ߫ ߞߍ߫ ߖߌ ߟߊߓߐ߲߬ߣߌ߲ ߘߌ߫ ߘߎ߱ ߡߊ߬، ߊ߬ ߕߍ߫ ߛߋ߫ ߓߎߕߎ߲߬ ߞߊ߬ ߕߍ߬
ton acte est comme de l'eau versée par terre, on ne peut plus la ramasser
this deed of yours is as water spilled on the earth, it cannot be collected any more
э́тот твой посту́пок тепе́рь -- как вода́, вы́плеснутая на зе́млю, её уже́ не соберёшь
lábɔndɔ →̌ ( *causatif alimentation [ sortir *je dans ] ) ߟߊߓߐߒߘߐ
n alimentation
fostering, rearing
выра́щивание, вска́рмливание
báloyilima , bɔ́ndɔ , dáyilima . í ní kɛ́ í lá lábɔndɔ` lá [Diane Mamadi] ߌ߫ ߣߌ߫ ߞߍ߫ ߌ߫ ߟߊ߫ ߟߊߓߐ߲ߘߐ ߟߊ
merci pour mon éducation
thank you for rearing (me)
спаси́бо тебе́ за воспита́ние
lábɔńna →̌ → 6 ( sortir [ *causatif sortir ] *je à ) ߟߊߓߐ-ߒ-ߠߊ
n sosie
sosie, double
double
двойни́к, дубль
bɔ́ńna , báli .
lábɔ̀nɔ →̌ → 15 ( *causatif perdre ) ߟߊߓߣߐ߬
v ruiner
vt
ruiner, mener à la faillite
ruin, cause damage to smb., make smb incur losses
разоря́ть, приводи́ть в упа́док, вынужда́ть нести́ убы́тки
bón , círon , lábè , láciron , lábè , láciron .
lábɔrɔ →̌ → 1 ( *causatif corder ) ߟߊߓߐߙߐ߫
v tordre
vt
tordre une corde
twist a rope
вить верёвку, сучи́ть верёвку
lábɔ̀rɔnsɔsɔ ( *causatif tchiper ) ߟߊߓߐ߬ߙߐ߲߬ߛߐ߬ߛߐ߬
v tchiper
vt
tchiper
hiss-tiss
фы́ркнуть
síibɔ , súrundubɔ , bɔ̀rɔnsɔsɔ .
lábùdun →̌ → 13 ( *causatif tomber ) ߟߊߓߎ߬ߘߎ߲߬ lábùrun .
v laisser tomber
1 • vt
laisser tomber, faire tomber
let fall, cause to drop
роня́ть, вызва́ть опаде́ние
bè , lábè .2 • vi
commencer
start
начина́ться
dáfɔlɔ , dámìna , dátɛ̀ɛ , fɔ́lɔ , jùtɛ̀ɛ , nà , sɔ̀ɔ , wìli .3 • vt
rendre gris
make grey
де́лать се́рым
fúseya .
lábùle →̌ ( *causatif bleu.clair ) ߟߊߓߎ߬ߟߋ߬
v rendre bleu
vt
rendre bleu
make blue
де́лать си́ним, сини́ть
lábùleya →̌ ( rendre.bleu [ *causatif bleu.clair ] *abstractif ) ߟߊߓߎ߬ߟߋ߬ߦߊ߬
v devenir bleu
vi
devenir bleu
turn blue
посине́ть, поголубе́ть
lábùɲa →̌ → 1 ( *causatif grandir [ grand *en verbe dynamique ] ) ߟߊߓߏ߲߬ߧߊ߬ lábònɲa
v augmenter
1.1 • vi
augmenter, s'agrandir, se gonfler
increase, swell, inflate
увели́чиваться, раздува́ться, разбуха́ть
bònɲa , dɔ́bònɲa , mábònɲa , mákàfo , yíriwa , búnbun , kùdu .1.2 • vt
agrandir, gonfler
increase in size, swell, fatten
увели́чивать в разме́рах, де́лать то́лстым, отка́рмливать
búu , fúnun .2.1 • vt
élever
rear, grow
разводи́ть, выра́щивать
2.2 • vi
grandir, se multiplier
breed
расти́, размножа́ться
bálikuya , bèlebeleya , bèlebele , bònbaya , mɔ̀ɔbaya , jídi , síyaya , wàra .3 • vt
louer, faire l'éloge de
extol, praise
превозноси́ть, возвели́чивать
fàsa , mábɛ̀n , mátɔɔ , máweele , súfuru .4 • vt
respecter, vénérer
respect, revere
уважа́ть, почита́ть
gbílinya , jìya , lábàto , láto , gbílinya , mábònya .
lábùrun →̌ → 13 ( *causatif tomber ) ߟߊߓߎ߬ߘߎ߲߬ lábùdun
v laisser tomber
1 • vt
laisser tomber, faire tomber
let fall, cause to drop
роня́ть, вызва́ть опаде́ние
bè , lábè .2 • vi
commencer
start
начина́ться
dáfɔlɔ , dámìna , dátɛ̀ɛ , fɔ́lɔ , jùtɛ̀ɛ , nà , sɔ̀ɔ , wìli .3 • vt
rendre gris
make grey
де́лать се́рым
fúseya .
láburunsanin →̌ ߟߊߓߎߙߎ߲ߛߊߣߌ߲
adj brun
brown
бу́рый
bíɲɛfadilama , bíɲɛlama , kɔ̀lɔjima .
lábùu →̌ → 24 ( *causatif blottir ) ߟߊߓߎ߰
v pencher
vt 1 •
pencher
force to bend down
заставля́ть пригну́ться
bídin , dènkentu , kùru , mála .2 •
faire couver
put a setting hen on her eggs
сажа́ть насе́дку на я́йца
lábuun →̌ → 7 ( *causatif se.couvrir.de.brouillard ) ߟߊߓߎ߲߯
n cirrus
cirrus, fleecy clouds
пе́ристые облака
2 •
galaxie, nébuleuse
galaxy, nebulosity
гала́ктика, тума́нность
lábuun →̌ → 7 ( *causatif se.couvrir.de.brouillard ) ߟߊߓߎ߲߯
adj brumeux
foggy, resembling fog
тума́нный, похо́жий на тума́н
lábuun →̌ ( *causatif se.couvrir.de.brouillard ) ߟߊߓߎ߲߯
v brouiller
vt
brouiller
dim, blur
замутня́ть
búun . tùlulu` yé mɔ̀ɔ` ɲá` lábuunna lè [Kante. Kodoyidalan] ߕߎ߬ߟߎߟߎ ߦߋ߫ ߡߐ߱ ߢߊ ߟߊߓߎ߲߯ߣߊ߫ ߟߋ߬
la maladie des yeux brouille la vision de l'homme
the eye disease causes dimness of vision
глазна́я боле́знь вызыва́ет потускне́ние зре́ния
lábuuya →̌ ( *causatif gonfler ) ߟߊߓߎ߯ߦߊ߫
v multiplier
vt
multiplier
multiply
размножа́ть, увели́чивать коли́чество
lásiyaya , sìi , wàra .
lácɛ̀baya →̌ → 4 ( *causatif [ initier [ mâle *augmentatif *abstractif ] ] ) ߟߊߞߍ߬ߓߊ߬ߦߊ߬ lákɛ̀baya
v initier
vt
initier
initiate
иниции́ровать
bólokò , cɛ̀baya , kɛ̀baya , lájìi , bùre .
láciron →̌ → 24 ( *causatif échouer ) ߟߊߗߌߙߏ߲߫
v ruiner
vt
ruiner, mener à la faillite
ruin, cause damage to smb., make smb incur losses
приводи́ть в упа́док, разоря́ть, вынужда́ть нести́ убы́тки
bón , círon , lábè , lábɔ̀nɔ , lábè , lábɔ̀nɔ .
ládaa →̌ → 8 ( *causatif camper ) ߟߊߘߊ߯
v imposer à
vt 1 •
imposer à
thrust sth., impose
навя́зывать ч.-л
kà kɛ̀lɛ` ládaa [Kante. Kodoyidalan] ߞߊ߬ ߞߍ߬ߟߍ ߟߊߘߊ߯
imposer la guerre
to impose war
навя́зывать войну́
2 •
implanter
spread, implant
насажда́ть
kà káfiriya` ládaa yɔ́rɔ` dɔ́ [Kante. Kodoyidalan] ߞߊ߬ ߞߊߝߙߌߦߊ ߟߊߘߊ߯ ߦߙߐ ߘߐ
implanter le paganisme qqpt
to spread heathenry somewhere
насажда́ть язы́чество где-л
ládàa →̌ → 127 ( *causatif permettre ) ߟߊߘߤߊ߬ ládàha
v permettre
vt 1 •
permettre, autoriser
allow sth., permit
позволя́ть, разреша́ть, допуска́ть
dàha , láwajibiya , dìɲɛ , jàmari , yàmari .→ • kàrajawo ládàhanɛn [Camara Sheick 1982]
ߞߊ߬ߙߊߖߊߥߏ߫ ߟߊߘߊ߬ߤߊߣߍ߲߫
marchandises légales
legal goods
лега́льный това́р (не явля́ющийся предме́том спекуля́ции, контраба́нды)
kà kó júu` ládàha [Kante. Kodoyidalan] ߞߊ߬ ߞߏ߫ ߖߎ߮ ߟߊߘߊ߬ߤߊ߫
permettre un crime
to allow an evil deed
допусти́ть злодея́ние
2 •
disposer favorablement
win over
располага́ть
í lá wòro kélen` nìn báda ń ní` ládàha í ɲɛ́ yàrabí` tá síla` fɛ̀ féu [Kaba. Namori:6] ߌ߫ ߟߊ߫ ߥߏ߬ߙߏ߫ ߞߋߟߋ߲ ߣߌ߲߬ ߓߘߊ߫ ߒ߫ ߣߌ ߟߊߘߊ߬ߤߊ߫ ߌ߫ ߢߍ߫ ߦߊ߬ߙߊߓߌ ߕߊ߫ ߛߌߟߊ ߝߍ߬ ߝߋߎ߫
ta seule noix de cola que voici a ouvert dans mon âme un chemin d'amour envers toi
your single cola nut has opened in my soul a wide road of love to you
оди́н э́тот твой оре́х ко́ла откры́л мое́й душе́ на́стежь доро́гу любви́ к тебе́
ládafa →̌ ( *causatif compléter [ bouche remplir ] ) ߟߊߘߝߊ߫
v faire terminer
faire terminer
make terminate
добива́ться заверше́ния
ládaha →̌ → 10 ( *causatif vivre.prospère ) ߟߊߘߤߊ߫
v débarrasser des souffrances
1 • vt
débarrasser des souffrances, approcher du bonheur
release from suffering, let enjoy prosperity
избавлять от страданий, приближа́ть к благоде́нствию
2 • vi
avoir du répit
have a respite
получи́ть переды́шку, зажи́ть споко́йной жи́знью
ládàha →̌ → 127 ( *causatif permettre ) ߟߊߘߤߊ߬ ládàa .
v permettre
vt 1 •
permettre, autoriser
allow sth., permit
позволя́ть, разреша́ть, допуска́ть
dàha , láwajibiya , dìɲɛ , jàmari , yàmari .→ • kàrajawo ládàhanɛn [Camara Sheick 1982]
ߞߊ߬ߙߊߖߊߥߏ߫ ߟߊߘߊ߬ߤߊߣߍ߲߫
marchandises légales
legal goods
лега́льный това́р (не явля́ющийся предме́том спекуля́ции, контраба́нды)
kà kó júu` ládàha [Kante. Kodoyidalan] ߞߊ߬ ߞߏ߫ ߖߎ߮ ߟߊߘߊ߬ߤߊ߫
permettre un crime
to allow an evil deed
допусти́ть злодея́ние
2 •
disposer favorablement
win over
располага́ть
í lá wòro kélen` nìn báda ń ní` ládàha í ɲɛ́ yàrabí` tá síla` fɛ̀ féu [Kaba. Namori:6] ߌ߫ ߟߊ߫ ߥߏ߬ߙߏ߫ ߞߋߟߋ߲ ߣߌ߲߬ ߓߘߊ߫ ߒ߫ ߣߌ ߟߊߘߊ߬ߤߊ߫ ߌ߫ ߢߍ߫ ߦߊ߬ߙߊߓߌ ߕߊ߫ ߛߌߟߊ ߝߍ߬ ߝߋߎ߫
ta seule noix de cola que voici a ouvert dans mon âme un chemin d'amour envers toi
your single cola nut has opened in my soul a wide road of love to you
оди́н э́тот твой оре́х ко́ла откры́л мое́й душе́ на́стежь доро́гу любви́ к тебе́
ládan →̌ → 1123 ( *causatif créer ) ߟߊߘߊ߲߫
v créer
1.1 •
créer, fabriquer
make, create
создава́ть, изгота́вливать
dán , lábɔ , lásìi , sìi , síndi , dɔ́bɛ̀n , bɔ́ , dɛ̀ɛn , lábɛ̀n .→ kà dàa` ládan
ߞߊ߬ ߘߊ߱ ߟߊߘߊ߲߫
fabriquer les poteries
to make pots
лепи́ть горшки́
→ kà gbònkan` nádan [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߜߏ߲߬ߞߊ߲ ߣߊߘߊ߲߫
construire une ruche
to build a beehive
стро́ить у́лей
→ kà mɔ̀ɔ` jìi` ládan [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߡߐ߱ ߖߌ߱ ߟߊߘߊ߲߫
rassurer qqn , donner de l'espoir à qqn
to reassure smb./ to give smb. hope
обнадёживать к.-л
→ kà tá` ládan
ߞߊ߬ ߕߊ ߟߊߘߊ߲߫
allumer le feu
to light a fire
разводи́ть ого́нь
→ kà túlu` ládan
ߞߊ߬ ߕߟߎ ߟߊߘߊ߲߫
presser l'huile
to press out oil
жать ма́сло
àlu lá yɛ̀rɛ mìriya ládannɛn tùn tɛ́ ߊ߬ߟߎ߫ ߟߊ߫ ߦߍ߬ߙߍ߫ ߡߌ߬ߙߌߦߊ߫ ߟߊߘߊ߲ߣߍ߲߫ ߕߎ߲߬ ߕߍ
ce n'étaient pas leurs idées à eux
these were not their own ideas
э́то не́ были их со́бственные мы́сли
mánfenji` ládanɲa` mán gbɛ̀lɛn ߡߊ߲ߝߋ߲ߖߌ ߟߘߊߒߢߊ ߡߊ߲߫ ߜߍ߬ߟߍ߲߫
il n'est pas difficile de préparer la soupe
it is not difficult to cook a soup
пригото́вить суп нетру́дно
1.2 • vi
apparaître, se former
appear, emerge
появля́ться, образо́вываться
bìla , lánkɛnɛma , lá , sóoro , yé . tìnfɛ` ládantɔ lè wò dí [Labzina 1973] ߕߌ߲߬ߝߍ ߟߊߘߊ߲ߕߐ߫ ߟߋ߬ ߥߏ߬ ߘߌ
c'est comme ça que les plantations des palmiers à huile se créent
in this way groves of {wild} oil palms appear
так образу́ются ро́щи {дикорасту́щих} масли́чных пальм
2 • vt
assembler
assemble
собира́ть
kà nɛ̀ɛso` ládan [Kante. Kodoyidalan] ߞߊ߬ ߣߍ߰ߛߏ ߟߊߘߊ߲߫
assembler un vélo
to assemble a bicycle
собира́ть велосипе́д
3 • vt
réparer
mend, repair
чини́ть
4 • vt
organiser
organize
организо́вывать, устра́ивать
láwìli , sìnfonya .→ vt kà fúdu` ládan
ߞߊ߬ ߝߘߎ ߟߊߘߊ߲߫
arranger le mariage (toutes les étapes)
to arrange a marriage (includes a betrothal, all preliminary rituals, and the wedding itself)
устра́ивать брак (т.е. устра́ивать сго́вор, предвари́тельные обря́ды, саму́ сва́дьбу)
6 • vt
moissonner
harvest
собира́ть
gbédu , kà .→ vt kà sùmán` ládan убирать урожа́й.
ládanda →̌ → 1 ( créer [ *causatif créer ] bouche ) ߟߊߘߊ߲ߘߊ
n usine
factory
завод, фа́брика
dɛ̀ɛnda , fánbon .
ládanta →̌ → 18 ( créer [ *causatif créer ] *participe potentiel ) ߟߊߘߊ߲ߕߊ
ptcp démontable
démontable, pliable
collapsible
сбо́рный, составно́й
ládàri →̌ → 31 ( *causatif s'habituer ) ߟߊߘߋ߬ߙߌ߬ ládèri
v habituer
vt
habituer, entraîner
get used, train
приуча́ть, тренирова́ть
bólomakɔɔ , mákolo , sèndòn .
ládàro →̌ → 103 ( *causatif ) ߟߊߘߊ߬ߙߏ߬
v garder
vt
garder, préserver
keep, preserve; keep in order
храни́ть, бере́чь, подде́рживать в поря́дке, консерви́ровать, сохраня́ть
bólokɛ , kùnnasìi , kɔ̀rɔsi , lákanda , lámàndi , màndi , màra , mìda .→ vt kà sùman` ládàro
ߞߊ߬ ߛߎ߬ߡߊ߲ ߟߊߘߊ߬ߙߏ߫
préserver le grain
to keep grain
храни́ть зерно́
ládèri →̌ → 31 ( *causatif s'habituer ) ߟߊߘߋ߬ߙߌ߬ ládàri .
v habituer
vt
habituer, entraîner
get used, train
приуча́ть, тренирова́ть
bólomakɔɔ , mákolo , sèndòn .
ládɛ̀ →̌ → 633 ( *causatif se.rassembler ) ߟߊߘߍ߬
v rassembler
vt
rassembler
gather, assemble
собира́ть вме́сте
gbàra , kàfo , kùngbàra , lákàfo , lásìi , kàfo , gbàra , kúrufa .
làdɛ →̌ → 439 ( *causatif se.rassembler NMLZ2 ) ߟߊ߬ߘߍ
n réunion
1 •
réunion, rassemblement
meeting
собра́ние
dúnbu , kùngbara , ɲɔ́ɔnnadɛ , gbàra .2 •
union
union
сою́з
dɛ̀ .
ládɛ̀nkɛnɛya →̌ → 31 ( *causatif croire ) ߟߊߘߍ߲߬ߞߣߍ߬ߦߊ߬
v assurer
vt
assurer, convaincre
assure, convince
уверя́ть, убежда́ть
kɔ́dɔbɔ .
ládɛsɛ →̌ → 67 →n : 67 ( *causatif échouer ) ߟߊߘߛߍ߫
vt
raccourcir, raccourcir, abréger
shorten
сокраща́ть
dɔ́sùdunɲa , sùdunɲa .→ vt ń bólo` ládɛsɛnin [Diane Mamadi]
ߒ߫ ߓߟߏ ߟߊߘߛߍߣߌ߲߫
il me manque l'argent (pour qqch de précis)
I have not enough money (for sth. concrete)
мне не хвата́ет де́нег (на что-то конкре́тное)
ládɛsɛ →̌ → 93 ( *causatif échouer ) ߟߊߘߛߍ
n insuffisance
shortage
нехва́тка
ládɛsɛnɛn →̌ → 66 ( raccourcir [ *causatif échouer ] *participe résultatif ) ߟߊߘߛߍߣߍ߲
ptcp abrégé
abrégé, concis
concise
кра́ткий
ládi →̌ → 20 ( *causatif donner ) ߟߊߘߌ߫
v donner
vt
donner
give
подава́ть
bɔ́ , dí .
ládi →̌ → 20 ߟߊߘߌ߫
adv complètement
completely
дополна́
gbɛ́dɛ , pénpen , sóda .
ládìbi →̌ ߟߊߘߓߌ߬
v s'enrouer
vi
s'enrouer, devenir rauque
go hoarse
охри́пнуть
→ vi ń kán` báda ládìbi [Keyita Fajinba]
ߒ߫ ߞߊ߲ ߓߘߊ߫ ߟߊߘߌ߬ߓߌ߫
ma voix est devenue rauque
my voice has gone hoarse
я охрип
ládiya →̌ ( *causatif plaire [ agréable *abstractif ] ) ߟߊߘߌߦߊ߫
v apprécier
vt
apprécier
like
люби́ть
ládiyaɲɛ →̌ → 103 ( *causatif amour ) ߟߊߘߌߦߊߢߍ làdíyaɲɛ .
n amour
love
любо́вь
díyaɲɛ , jàrabi , kànin , tìn .
ládòn →̌ → 837 ( *causatif entrer ) ߟߊߘߏ߲߬
v faire entrer
vt
faire entrer, insérer
bring in, insert
вводи́ть, вставля́ть
làdon →̌ ( *causatif entrer NMLZ2 ) ߟߊ߬ߘߏ߲
n esche
esche, aiche, amorce, appât
bait
нажи́вка, прима́нка
dáfɔlɔlan .
ládoso →̌ → 30 ( *causatif se.rétrécir ) ߟߊߘߛߏ߫
vt
rendre.insuffisant, rendre insuffisant
make insufficient
де́лать недоста́точным
→ vt kúmaden ládosonɛn [Kante. Kodoyidalan:u];
abréviation
abbreviation (of a word)
сокраще́ние, аббревиату́ра
ń báda dó bɔ́ wódi` lá kà wò ládoso, à té sòbo sɔ́nkɔ` bɔ́ wò kɔ́ [Diane Mamadi] ߒ߫ ߓߘߊ߫ ߘߏ߫ ߓߐ߫ ߥߏߘߌ ߟߊ߫ ߞߊ߬ ߥߏ߬ ߟߊߘߛߏ߫، ߊ߬ ߕߋ߫ ߛߏ߬ߓߏ߫ ߛߐ߲ߞߐ ߓߐ߫ ߥߏ߬ ߞߐ
j'ai enlevé une partie de l'argent, et l'argent est devenu insuffisant, il n'atteint plus le prix de la viande
I have taken out some money, so that I have made the amount which is left insufficient to buy meat
я забра́л часть де́нег и их ста́ло недоста́точно, их по́сле э́того не хва́тит на поку́пку мя́са
ládosonɛn →̌ → 61 ( rendre.insuffisant [ *causatif se.rétrécir ] *participe résultatif ) ߟߊߘߛߏߣߍ߲
adj concis
concize
кра́ткий, сокращённый
ládɔ̀ɔ →̌ → 9 ( *causatif s'appauvrir ) ߟߊߘߐ߰
v paupériser
vt
paupériser
pauperize
вверга́ть в нищету́
láfaa →̌ → 53 ߟߊߝߊ߯
v jouer
vt
jouer, remplir
play
игра́ть
bɔ́ , fɔ́ , tólon , dɔ́kɛ , fá , kún .
láfari →̌ ߟߝߊߙߌ
n aya
aya, ayat
ayyat
аййа́т
láfàsa →̌ → 71 ߟߊߝߛߊ߬
v protéger
vt
protéger
protect
защища́ть
bàli , kánda , kùnnasìi , látànka , tànka .
làfasalila →̌ → 30 ( protéger *nom d'action *agent permanent ) ߟߊ߬ߝߛߊ߬ߟߌ߬ߟߊ
n avocat
advocate
адвока́т
píya .
láfen →̌ → 124 ( coucher chose ) ߟߊߝߋ߲
n lit
lit, couche
bed, bunk, couch
крова́ть, лежа́нка
bílin , lálan .
láfɛlɛ →̌ ( *causatif regarder ) ߟߊߝߟߍ߫
v kà mɔ̀ɔ` bólo` láfɛlɛ
ߞߊ߬ ߡߐ߱ ߓߟߏ ߟߊߝߍߟߍ߫
prédire, prédire, deviner
soothsay
предска́зывать бу́дущее
láfɔ , ɲɛ́fɔ , sòbi .→ bólo láfɛlɛ` bɛ̀rɛ` mà [Kante. Kodoyidalan]
ߓߟߏ߫ ߟߊߝߟߍ ߓߍ߬ߙߍ ߡߊ߬
divination par les cailloux
foretelling with pebbles
предсказа́ние бу́дущего по ка́мешкам
láfìli →̌ → 324 ( *causatif se.tromper ) ߟߊߝߟߌ߬
v tromper
deceive
обма́нывать, вводи́ть в заблужде́ние
bɛ̀dɛbɛdɛ , mánɛɛn , márasa , námara , nɛ̀nɛ , nɛ́rɛn , nɛ́ɛn .
láfìli →̌ ( *causatif lancer ) ߟߊߝߟߌ߬
v jeter
vt 1 •
jeter, projeter, lancer
throw
броса́ть, кида́ть
bón , bùdun , máfɔyin , dàdi , fìli , láwìli .→ • kà kúma` láfìli mɔ̀ɔ` mà [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߞߎߡߊ ߟߊߝߌ߬ߟߌ߫ ߡߐ߱ ߡߊ߬
parler à qqn brusquement
speak to smb. sharply
ре́зко сказа́ть кому-л., швырну́ть кому-л. слова́
2.1 •
abandonner
abandon
покида́ть
bàn , bìla , bólokà , kɔ́n , lábìla .2.2 •
jeter
throw away
выбра́сывать
bón , bùdun , máfɔyin .
láfirinfirin →̌ ߟߊߝߌߙߌ߲ߝߌߙߌ߲߫
v agiter
vt
agiter
wave
маха́ть чем-л
kúsukusu , lìnbanlinban . Fántà yé fàanin kùnkudun` náfirinfirinna ߝߊ߲ߕߊ߬ ߦߋ߫ ߝߊ߰ߣߌ߲߫ ߞߎ߲߬ߞߎߘߎ߲ ߣߊߝߌߙߌ߲ߝߌߙߌ߲ߣߊ߫
Fanta agite un morceau d'étoffe
Fanta wavea a piece of staff
Фанта машет тряпочкой
láfìsamannteya →̌ → 1 ( *causatif exceller [ meilleur [ meilleur *adjectivateur *agent excessif ] *en verbe dynamique ] ) ߟߊߝߌ߬ߛߊ߬ߡߊ߲߬ߒ߬ߕߋ߬ߦߊ߬
v rendre supérieur
vt 1 •
rendre supérieur
make superior
де́лать превосходя́щим
2 •
préférer à tous
prefer to all others, believe to be the best
счита́ть наилу́чшим
à yé à dén láfìsamanteyala [Diane Mamadi] ߊ߬ ߦߋ߫ ߊ߬ ߘߋ߲߫ ߟߊߝߌ߬ߛߊߡߊ߲ߕߋߦߊߟߊ߫
il pense que son enfant est le meilleur
he believes his child to be the best
он счита́ет своего́ ребёнка са́мым лу́чшим
láfìsaya →̌ ( *causatif améliorer [ meilleur *en verbe dynamique ] ) ߟߊߝߌ߬ߛߦߊ߬
v préférer
vt
préférer
prefer
предпочита́ть
í ká nìn mòso` láfìsaya né dí! [Diane Mamadi] ߌ߫ ߞߊ߫ ߣߌ߲߬ ߡߏ߬ߛߏ ߟߊߝߌ߬ߛߦߊ߫ ߣߋ߫ ߘߌ߫߹
il ne faut pas préférer cette femme à moi!
don't you prefer this woman to me!
не на́до счита́ть э́ту же́нщину лу́чше меня́!
láfo →̌ ( *causatif rafler ) ߟߊߝߏ߫
v s'adresser à tout le monde
vt
s'adresser à tout le monde
address everybody
обойти всех, обратиться к каждому
lákuran .
láfòdo →̌ → 7 ( *causatif rater ) ߟߊߝߘߏ߬
v rater
vt
rater, omettre
miss, omit, skip over
пропуска́ть, прома́хиваться
fòdo , fɔ́ , máfòdo , pɛ́rdi . í kà sɛ́bɛ` láfòdo ò bɛ́ɛ mà, k'à lásin àlê lá? [Vydrin] ߌ߫ ߞߊ߬ ߛߓߍ ߟߊߝߏ߬ߘߏ߫ ߏ߬ ߓߍ߯ ߡߊ߬، ߞߴߊ߬ ߟߊߛߌ߲߫ ߊ߬ߟߋ ߟߊ߫؟
et pourtant, vous n'avez pas envoyé ce texte à aucun de ces gens, vous l'avez envoyé à lui?!
but you failed to pass the text to any of the mentionned persons and sent it to him?!
Вы же не напра́вили текст никому́ из э́тих люде́й, а посла́ли ему?!
láfoyi →̌ → 5 ( *causatif sortir ) ߟߊߝߏߦߌ߫
v larguer
vt
larguer, faire sortir
release
выбра́сывать
bɔ́ , lábɔ .
láfɔ →̌ → 13 ( *causatif dire ) ߟߊߝߐ߫
v prédire
vt
prédire
predict
предска́зывать
láfɛlɛ , ɲɛ́fɔ .
làfɔ →̌ → 31 ( *causatif dire NMLZ2 ) ߟߊ߬ߝߐ
n prophétie
prophecy
проро́чество
làfɔbaa →̌ ( prédire [ *causatif dire ] NMLZ2 *agent occasionnel ) ߟߊ߬ߝߐ߬ߓߊ߮
n prophète
prophet
проро́к
kéla , nàbi .
láfɔya →̌ → 8 ( *causatif rater *abstractif ) ߟߊߝߐߦߊ߫
v éliminer
vt
éliminer
eliminate
устраня́ть
búrunkɔ , bɔ́yen , bɔ́ , lábɔ .
lágban →̌ → 40 ( *causatif voler.dans.l'air ) ߟߊߜߊ߲߫
v faire s'envoler
vt
faire s'envoler, lever
make fly
заставля́ть взлете́ть, поднима́ть в во́здух
láyɛ̀lɛ .→ vt k'í bólo` lágban mɔ̀ɔ` kùn ná [Diane Mamadi]
ߞߴߌ߫ ߓߟߏ ߟߊߜߊ߲߫ ߡߐ߱ ߞߎ߲߬ ߣߊ
dépasser qqn
to outrun smb., to outstrip
обскака́ть к.-л., обойти́ в каком-л. де́ле
lágbàsi →̌ ( *causatif frapper ) ߟߊߜߊ߬ߛߌ߬
v rendre inutile
vt
rendre inutile
make useless
де́лать никче́мным
bɔ̀dɛbɔ́ .
lágbɛ →̌ → 127 ( *causatif blanchir ) ߟߊߜߍ߫
v blanchir
vt 1 •
blanchir
whiten
белить, выбе́ливать, де́лать бе́лым
gbɛ́ya , gbɛ́ .2 •
nettoyer
cleansen
чи́стить
dábɔ , lásaninɲa , sáninɲa .→ • k'í bólo` lágbɛ
ߞߴߌ߫ ߓߟߏ ߟߊߜߍ߫
pratiquer sa main, affermir sa main
train one's hand
тренировать руку
làgbóyaɲɛ →̌ → 49 ( *causatif se.gâter [ désagréable *en verbe dynamique ] devant NMLZ2 ) ߟߊ߬ߜߏߦߊߢߍ lágboyaɲɛ .
n aversion
aversion, répugnance
disgust, aversion
отвраще́ние
lágbùfun →̌ ( *causatif contester ) ߟߊߜߎ߬ߝߎ߲߬
v répudier
vt
répudier
repudiate
отверга́ть
làhadi →̌ → 10 ߟߊ߬ߤߊߘߌ àlhadi . Ar. 'al-aḥad
n dimanche
Sunday, on Sunday
воскресе́нье, в воскресе́нье
kárilon , káari .→ làhadi sú
ߟߊ߬ߤߊߘߌ߫ ߛߎ
le soir du samedi (après le coucher de soleil) et la nuit du dimanche
Saturday evening (sunset) to Sunday
ве́чер суббо́ты (по́сле захо́да со́лнца) и ночь на воскресе́нье
làhadi yé ɲánatɛɛlón` dí [Labzina 1973] ߟߊ߬ߤߊߘߌ߫ ߦߋ߫ ߢߣߊߕߍ߯ߟߏ߲ ߘߌ
le dimanche est un jour de réjouissances
Sunday is the day of pastime
воскресе́нье -- день развлече́ний
láhara →̌ → 463 ߟߤߊߙߊ lákira . Ar. 'al-a:ḥira
n au-delà
afterlife, the Other World
загро́бный мир
álikiyama , sùla , álikiyama , só lában , sùla .
làhidi →̌ → 399 ߟߊ߬ߤߌ߬ߘߎ làhidu làhidu ; lànhidi ; làɲiri ; làɲidi ; lànhiri .
n promesse
promise
обеща́ние
dákan , yílidɔ . kà làhidu` tà mɔ̀ɔ` ɲɛ́ k'à tíɲɛ, wò tɛ́ dádɔbɔ dí, làhidu` tíɲɛ` dòn [Diane Mamadi] ߞߊ߬ ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߊ߬ ߡߐ߱ ߢߍ߫ ߞߴߊ߬ ߕߌߢߍ߫، ߥߏ߬ ߕߍ߫ ߘߊߘߓߐ߫ ߘߌ߫، ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߌߢߍ ߘߏ߲߬
donner une promesse et la rompre, ce n'est pas renoncer au voeu, c'est juste une rupture de promesse
to give somebody a promise and then to break it is not breaking a vow, it is (only) breaking a promise
дать челове́ку обеща́ние и нару́шить его -- э́то не есть отступле́ние от обе́та, э́то (лишь) наруше́ние обеща́ния
làhidu →̌ → 399 ߟߊ߬ߤߌ߬ߘߎ làhidi ; lànhidi ; làɲiri ; làɲidi ; lànhiri .
n promesse
promise
обеща́ние
dákan , yílidɔ . kà làhidu` tà mɔ̀ɔ` ɲɛ́ k'à tíɲɛ, wò tɛ́ dádɔbɔ dí, làhidu` tíɲɛ` dòn [Diane Mamadi] ߞߊ߬ ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߊ߬ ߡߐ߱ ߢߍ߫ ߞߴߊ߬ ߕߌߢߍ߫، ߥߏ߬ ߕߍ߫ ߘߊߘߓߐ߫ ߘߌ߫، ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߌߢߍ ߘߏ߲߬
donner une promesse et la rompre, ce n'est pas renoncer au voeu, c'est juste une rupture de promesse
to give somebody a promise and then to break it is not breaking a vow, it is (only) breaking a promise
дать челове́ку обеща́ние и нару́шить его -- э́то не есть отступле́ние от обе́та, э́то (лишь) наруше́ние обеща́ния
lájàrabi →̌ → 17 ߟߊߖߙߊ߬ߓߌ߫
v vérifier
vt 1 •
vérifier, tester
verify, test
проверя́ть
kɔ́dɔbɔ .2 •
humilier publiquement
affront, humiliate
позорить, унижа́ть публи́чно
lájàrabi →̌ → 17 ( *causatif tomber.amoureux ) ߟߊߖߙߊ߬ߓߌ߫
v faire tomber amoureux
vt
faire tomber amoureux
make fall in love
заставля́ть влюби́ться
lájɛnsɛn →̌ → 158 ( *causatif disperser ) ߟߊߖߍ߲ߛߍ߲߫
v disperser
vt 1 •
disperser
diosperse
рассе́ивать, разгоня́ть
fòyi , júnjun , jɛ́nsɛn , wàya .2 •
diffuser
diffuse
распространя́ть
bɔ́ .
lájìi →̌ → 549 ( *causatif descendre ) ߟߊߖߌ߰
v faire descendre
vt 1 •
faire descendre
get down
заставля́ть спуска́ться
2 •
aider à descendre
help to get down
помога́ть спусти́ть на зе́млю
3 •
initier, circoncire
initiate, circoncise
иниции́ровать
bólokò , bùre , cɛ̀baya , kɛ̀baya , lákɛ̀baya , bólokò; bìlá kɔ̀` rɔ́ , bìla kɛ́nɛ` dɔ́ , bìla nɛ̀ɛ` kɔ́dɔ , bùre , kɛ̀baya , lákɛ̀baya , kɛ́nɛ` kɛ́ , láwa fúwa` lá .→ • dénnin kùnbayanin` nè tɛ̀rɛ yé lájìila
ߘߋ߲ߣߌ߲߫ ߞߎ߲߬ߓߦߊߣߌ߲ ߣߋ߬ ߕߍ߬ߙߍ߫ ߦߋ߫ ߟߊߖߌ߰ߟߊ߫
les enfants ayant grandi suffisamment étaient initiés
initiated were those children who had grown enough
посвяща́ли во взро́слые тех дете́й, кото́рые уже́ подросли́
lájìiya →̌ → 15 ( *causatif héberger ) ߟߊߖߌ߬ߦߊ߬ lájìya
v accueillir
vt
accueillir, héberger
play host to, lodge
принима́ть, поселя́ть у себя́
lábɛ̀n , lákɔ̀ɲɔma , lásɛnɛ , mìda , ɲɛ́sìi .
lájìnbi →̌ ( *causatif ) ߟߊߖߌ߲߬ߓߌ߬ lájìnbiya .
v faire régulièrement
vt
faire régulièrement
do regularly
де́лать регуля́рно
n'í k'à lájìnbi, í d'á` lɔ̀yɔrɔ` yé í yɛ̀rɛ̂ mà [Diane Mamadi] ߣߴߌ߫ ߞߴߊ߬ ߟߊߖߌ߲߬ߓߌ߫، ߌ߫ ߘߴߊ ߟߐ߬ߦߐߙߐ ߦߋ߫ ߌ߫ ߦߍ߬ߙߍ ߡߊ߬
si tu le fais régulièrement, tu sentiras les résultats sur toi-même
if you do it regularly, you yourself will feel the results
е́сли ты бу́дешь де́лать э́то регуля́рно, ты почу́вствуешь результа́ты на себе́
lájìnbiya →̌ ( *causatif *abstractif ) ߟߊߖߌ߲߬ߓߌ߬ lájìnbi
v faire régulièrement
vt
faire régulièrement
do regularly
де́лать регуля́рно
n'í k'à lájìnbi, í d'á` lɔ̀yɔrɔ` yé í yɛ̀rɛ̂ mà [Diane Mamadi] ߣߴߌ߫ ߞߴߊ߬ ߟߊߖߌ߲߬ߓߌ߫، ߌ߫ ߘߴߊ ߟߐ߬ߦߐߙߐ ߦߋ߫ ߌ߫ ߦߍ߬ߙߍ ߡߊ߬
si tu le fais régulièrement, tu sentiras les résultats sur toi-même
if you do it regularly, you yourself will feel the results
е́сли ты бу́дешь де́лать э́то регуля́рно, ты почу́вствуешь результа́ты на себе́
lájìya →̌ ( *causatif héberger ) ߟߊߖߌ߬ߦߊ߬ lájìiya .
v accueillir
vt
accueillir, héberger
play host to, lodge
принима́ть, поселя́ть у себя́
lábɛ̀n , lákɔ̀ɲɔma , lásɛnɛ , mìda , ɲɛ́sìi .
lákà →̌ → 257 ( *causatif moissonner ) ߟߊߞߊ߬
v ouvrir
vt
ouvrir
open
открыва́ть
dálakà , kà . kà mɔ̀ɔ` ɲá` lákà à mà [Kaba. Namori:2] ߞߊ߬ ߡߐ߱ ߢߊ ߟߊߞߊ߬ ߊ߬ ߡߊ߬
ouvrir les yeux de qqn à qqch
open smb's eyes to sth
открыва́ть кому-л. глаза́ на что-л
lákadi →̌ → 44 ( *causatif casser ) ߟߞߊߘߌ߫
v vaincre
vt 1 •
vaincre, prendre le dessus
overcome, win
одолева́ть, побежда́ть
dàdi , nɔ̀ .
làkadi →̌ → 5 ( *causatif casser NMLZ2 ) ߟߊ߬ߞߊߘߌ
n antidote
antidote
сре́дство от, противоя́дие
tàna .
lákàfo →̌ → 29 ( *causatif rassembler ) ߟߊߞߊ߬ߝߏ߬
v rassembler
vt
rassembler
gather
собира́ть вме́сте
gbàra , kàfo , kùngbàra , ládɛ̀ , lásìi . jùlu` mîn yé à ní à ná lákàfola [Traore 1977] ߖߎ߬ߟߎ ߡߌ߲ ߦߋ߫ ߊ߬ ߣߌ߫ ߊ߬ ߣߊ߫ ߟߊߞߊ߬ߝߏߟߊ߫
la corde qui le relie avec sa mère (cordon ombilical)
rope that links him with his mother (ombilical cord)
верёвка, кото́рая свя́зывает его́ с его́ ма́терью (пупови́на)
làkafoli →̌ → 16 ( rassembler [ *causatif rassembler ] NMLZ2 *nom d'action ) ߟߞߊ߬ߝߏ߬ߟߌ
n synthèse
synthesis
си́нтез
lákàli →̌ ( *causatif jurer ) ߟߊߞߊ߬ߟߌ߬
v faire éloge
vt
louer qqn, faire l'éloge de
praise
расхва́ливать
lákaliya →̌ ( *causatif promptitude [ prompt *en verbe dynamique ] ) ߟߞߊߟߌߦߊ߫
v accélérer
vt
accélérer
accelerate
ускоря́ть
lákàmali →̌ ( *causatif se.parfaire ) ߟߊߞߡߊ߬ߟߌ߬
v compléter
vt
compléter
complete
дополня́ть, доводи́ть до заве́ршения
dáfa .
lákanda →̌ → 175 ( *causatif protéger ) ߟߊߞߊ߲ߘߊ߫
v garder
vt
garder, préserver
preserve
бере́чь, предохраня́ть
bólokɛ , kùnnasìi , kɔ̀rɔsi , ládàro , lámàndi , màndi , màra , mìda .
lákaɲa →̌ → 116 ( *causatif aligner ) ߟߞߊߢߊ߫
v ajuster
vt
ajuster
align, level
выра́внивать
bɛ̀n , dádɔkaɲa , dálakaɲa , dádɔkaɲa , dálakaɲa .
làkaranda →̌ → 11 ( collège [ étude bouche ] ) ߟߞߊ߬ߙߊ߲߬ߘߊ
n séminaire
seminar
семина́р
lákènsu →̌ → 20 ( *causatif s'isoler ) ߟߊߞߋ߲߬ߛߎ߬
v isoler
vt
isoler
isolate
обособля́ть
lákèrekere →̌ → 10 ߟߊߞߙߋ߬ߞߙߋ
v baguer
vt
baguer
ring, gird
кольцева́ть, надреза́ть кольцеобра́зно
yíri síyaman báa lákèrekerela, à dí jà [Kante. Kodoyidalan] ߦߙߌ߫ ߛߌߦߊߡߊ߲߫ ߓߊ߯ ߟߊߞߋ߬ߙߋߞߋߙߋߟߊ߫، ߊ߬ ߘߌ߫ ߖߊ߬
beaucoup d'arbres, si on les bague, sèchent
many trees, if they are ringed, dry up
мно́гие дере́вья, е́сли их кольцева́ть, засыха́ют
kà wò` sɔ̀ɔ kólonɛn nù lá kà dó lù tɛ́mala` lákèrekere [Jaane. Kafa 2:51] ߞߊ߬ ߥߏ߭ ߛߐ߰ ߞߟߏߣߍ߲߫ ߣߎ߬ ߟߊ߫ ߞߊ߬ ߘߏ߫ ߟߎ߬ ߕߍߡߟߊ ߟߊߞߋ߬ߙߋߞߋߙߋ߫
percer des des trous dans des os et faire l'incision sur certains en anneau
to pierce bones and to make a cutting in some of them in a ring around
проде́лывать отве́рстия в ко́сточках и надреза́ть не́которые из них кольцеобра́зно
lákɛ →̌ ( *causatif verser ) ߟߊߞߍ߫
v ramasser
vt
ramasser, mettre l'un sur l'autre
pick up, collect, pile one upon another
собира́ть вме́сте, скла́дывать оди́н на друго́й
mátɔ̀mɔn , sídin , tɔ̀nbɔ , tɛ̀ .
lákɛ̀baya →̌ → 4 ( *causatif [ initier [ mâle *augmentatif ] *abstractif ] ) ߟߊߞߍ߬ߓߊ߬ߦߊ߬ lácɛ̀baya .
v initier
vt
initier
initiate
иниции́ровать
bólokò , cɛ̀baya , kɛ̀baya , lájìi , bùre .
lákìɲɛ →̌ → 13 ( *causatif ) ߟߊߞߌ߬ߢߍ߬
v aiguiser
vt
aiguiser
sharpen, whet, point
точи́ть, заостря́ть
dádiya , díya , kàka , dágbɛn .
lákiɲɛn →̌ ( *causatif se.dépêcher ) ߟߊߞߌߢߍ߲߫
v faire rapidement
vt
faire rapidement, faire hâtivement
do swiftly, do hastily
де́лать бы́стро, де́лать поспе́шно
lákira →̌ → 463 ߟߤߊߙߊ láhara Ar. 'al-a:ḥira
n au-delà
afterlife, the Other World
загро́бный мир
álikiyama , sùla , álikiyama , só lában , sùla .
lákisi →̌ → 189 ( *causatif sauver ) ߟߊߞߛߌ߫
v sauver
vt
sauver
save
спаса́ть, сохраня́ть
bɔ́ , kísi , kùnbɔ́ .
làkisila →̌ → 2 ( sauver [ *causatif sauver ] *agent permanent NMLZ2 ) ߟߊ߬ߞߛߌ߬ߟߊ
n sauveur
savior
спаси́тель
làkisilila →̌ → 3 ( sauver [ *causatif sauver ] *nom d'action *agent permanent NMLZ2 ) ߟߊ߬ߞߛߌ߬ߟߌ߬ߟߊ
n messie
messiah
месси́я
làkisɔ →̌ → 6 ߟߊ߬ߞߌߛߍ
n apostrophe à ton haut
apostrophe à ton haut
high-tone apostrophe
высокото́новый апостро́ф
lákò →̌ → 62 ( *causatif laver ) vt ߟߊߞߏ߬
vt
laver
wash
мыть
júunba , kò , sɛ́ɛsɛɛ . án yé táa ǹ ɲá` lákò [Kante. Kafanen 1:a] ߊ߲߫ ߦߋ߫ ߕߊ߯ ߒ ߢߊ ߟߊߞߏ߬
allons nous laver les yeux
let's go and wash our eyes
пойдём, умо́ем глаза́
lákò →̌ → 62 ( *causatif tomber.nuit ) ߟߊߞߏ߬
v passer la nuit
vt
passer la nuit
spend night
проводи́ть ночь
sì . à dí kárilon` sú` lákò yèn [Jaane. Kafa 1:24] ߊ߬ ߘߌ߫ ߞߊߙߌߟߏ߲ ߛߎ ߟߊߞߏ߬ ߦߋ߲߬
il y passera la nuit de samedi à dimanche
he'll spend there a night from Saturday to Sunday
он проведёт там ночь на воскресе́нье
lákolokolo →̌ → 42 ( *causatif éduquer éduquer ) ߟߊߞߟߏߞߟߏ߫
v éduquer
vt
éduquer
educate
воспи́тывать
kólo , lábɔ , màra .
lákolon →̌ → 59 ( à vide ) ߟߊߞߏߟߏ߲
adj vide
1 •
vide, vacant
empty, vacant
пусто́й, неза́нятый
dɔ́kolon , kólon .2 •
nu
bare, naked
го́лый
gbódo .3 •
stérile, infertile, aride
barren
беспло́дный
lákolɔn →̌ ( *causatif devenir.savant [ affaire savoir ] ) ߟߊߞߏߟߐ߲߫
v apprendre
vt
apprendre
learn
узнава́ть о
lɔ́n .
lákòori →̌ → 43 ( *causatif tracer ) ߟߊߞߏ߰ߙߌ߬ lákòri .
v encercler
vt 1 •
encercler, cerner
surround
обступа́ть, окружа́ть
mínin .2 •
entourer, border
put around
обкла́дывать по кру́гу
láminin , mála .3 •
contourner, faire le tour de
pass around
обходи́ть
lákòri →̌ → 43 ( *causatif tracer ) ߟߊߞߏ߰ߙߌ߬ lákòori
v encercler
vt 1 •
encercler, cerner
surround
обступа́ть, окружа́ть
mínin .2 •
entourer, border
put around
обкла́дывать по кру́гу
láminin , mála .3 •
contourner, faire le tour de
pass around
обходи́ть
lákɔnɔmaya →̌ ( *causatif enceinte [ ventre *comme de ] *abstractif ) ߟߊߞߣߐߡߊߦߊ߫
v rendre enceinte
vt
rendre enceinte
make pregnant
де́лать бере́менной
lákɔ̀ɲɔma →̌ → 56 ( *causatif prendre ) ߟߊߞߢߐ߬ߡߊ߬
v accueillir
vt 1 •
accueillir
welcome
принима́ть
lábɛ̀n , lájìya , lásɛnɛ , mìda , ɲɛ́sìi .2 •
marier
marry
жени́ться на
fúdu .
lákɔɔ →̌ → 86 ( *causatif mûrir ) ߟߊߞߐ߯
v faire mûrir
vt
faire mûrir, laisser mûrir
let ripen
позволя́ть созре́ть, оставля́ть до созрева́ния
lámɔ̀ .
lákɔ̀rɔsi →̌ → 269 ( *causatif surveiller ) ߟߊߞߙߐ߬ߛߌ߬
v remarquer
vt
remarquer
remark
замеча́ть
kɔ̀rɔsi .
lákudaya →̌ → 66 ( *causatif neuf *en verbe dynamique ) ߟߊߞߎߘߦߊ߫
v rénover
vt
rénover
renew, renovate
обновля́ть
lákùdu →̌ → 59 ( *causatif boxer ) ߟߊߞߘߎ߬
v serrer le poing
vt
serrer le poing, nouer
clench one's fist, tie in a bungle
сжима́ть в кула́к, завя́зывать в у́зел
2 • vt
clôturer
enclose
обноси́ть огра́дой
jása , sànsan .
lákùlen →̌ → 7 ( *causatif se.répandre ) ߟߊߞߎ߬ߟߋ߲߬
v verser
vt
verser
spill out, pour out
выплёскивать, вылива́ть
kɛ́ , lábɔ̀n , súrundu , bɔ̀n , lábɔ̀n , láwùya .
lákùmu →̌ ( *causatif s'aigrir ) ߟߊߞߡߎ߬
v aigrir
vt 1 •
aigrir, rendre aigre
make sour, make bitter
де́лать ки́слым, сква́шивать
2 •
fatiguer
make tired
утомля́ть
dɔ́gbà , sɛ̀ɛ .
lákunun →̌ ( *causatif se.réveiller ) ߟߊߞߎߣߎ߲߫
v réveiller
vt
réveiller
awaken
буди́ть
lákuran →̌ → 65 ߟߊߞߎߙߊ߲߫
v s'adresser à tout le monde
vt
s'adresser à tout le monde, affecter tous sans exception
address everybody
обойти́ всех, обрати́ться к ка́ждому, затро́нуть всех
láfo . mɔ̀ɔ` sáyi dán` nɔ̀` báa só` lákuran, í d'à tɔ̀ sàn í jɛ̀dɛ̂ mà [Diane Mamadi] ߡߐ߱ ߛߊߦߌ߫ ߘߊ߲ ߣߐ߭ ߓߊ߯ ߛߏ ߟߊߞߎߙߊ߲߫، ߌ߫ ߘߴߊ߬ ߕߐ߬ ߛߊ߲߬ ߌ߫ ߖߍ߬ߘߍ ߡߊ߬
si on fabrique trop de paniers et qu'on les fournit à tout le village, on vendra le reste à soi-même (un proverbe: si on a l'habitude de jouer de mauvais trucs aux autres, à la fin du compte tout le monde sera au courant, et on ne pourra le faire qu'à soi-même)
if a man weaves enough baskets to make a circle around the village, he will have to sell the rest of the baskets to himself (a proverb, i.e.: if you like to play dirty tricks, soon everybody will know about it, so that you will have to play tricks on yourself)
е́сли челове́к наплетёт корзи́н для всей дере́вни, то оста́ток он прода́ст себе́ самому́ (поговорка: е́сли ты лю́бишь де́лать лю́дям га́дости, ско́ро об э́том ста́нет изве́стно всем, и тебе́ придётся де́лать га́дости ра́зве что себе́ самому́)
à kà wòro` dɔ́tala cɛ̀mɔɔlù tɛ́ kà à lákuran, mɔ̀ɔ sí má tó kɔ́ [Diane Mamadi] ߊ߬ ߞߊ߬ ߥߏ߬ߙߏ ߘߐߕߟߊ߫ ߗߍ߬ߡߐ߰ߟߎ߬ ߕߍ߫ ߞ ߊ߬ ߟߊߞߎߙߊ߲߫، ߡߐ߰ ߛߌ߫ ߡߊ߫ ߕߏ߫ ߞߐ
il a réparti les colas entre les vieux, personne n'a été oublié
he divided cola between aged men, nobody was left out
он раздели́л ко́ла ме́жду пожилы́ми мужчи́нами, никто́ не оста́лся обделённым
lála →̌ → 45 ( *causatif coucher ) ߟߊߟߊ߫
v mettre
vt 1 •
mettre
put, lay
класть, ста́вить
bìla , dòn , kɛ́ , lá , sìi . kànkiralù lálanin í ɲɔ́ɔn` kàn [Labzina 1973] ߞߊ߲߬ߞߌߙߊߟߎ߬ ߟߊߟߊߣߌ߲߫ ߌ߫ ߢߐ߲߯ ߞߊ߲߬
les coffres sont mis l'un sur l'autre
trunks are piled one upon another
сундуки́ поста́влены друг на дру́га
2.1 •
renverser
bring down
вали́ть
dábidin , fídin , láwùya .2.2 •
abattre, tuer
strike down, kill on the spot
уби́ть напова́л, уложи́ть
fàa , sèeduya .3.1 •
faire se coucher
put to bed
укла́дывать спать
3.2 •
coucher avec
sleep with
переспа́ть с
másì .4 •
apaiser
ease, allay, assuage
смягча́ть, ослабля́ть, унима́ть
mála .→ • k'í jùsu` lála [Maninka-English]
ߞߴߌ߫ ߖߎ߬ߛߎ ߟߊߟߊ߫
s'apaiser
to comfort oneself
умиротворя́ться
lálan →̌ → 35 ( coucher *instrumental ) ߟߊߟߊ߲
n lit
lit, couchette
bed, couchette
крова́ть, лежа́нка
bílin , láfen .
láli →̌ → 160 ߟߊߟߌ߫
v conseiller
vt
conseiller à
advise smb
сове́товать кому-л
láli →̌ ߟߊߟߌ
n conseil
advice
сове́т
làlili .
làlili →̌ → 130 ( conseiller *nom d'action NMLZ2 ) ߟߊ߬ߟߌ߬ߟߌ
n conseil
counsil
сове́т
láli .
làlilila ( conseiller *nom d'action *agent permanent NMLZ2 ) ߟߊ߬ߟߌ߬ߟߌ߬ߟߊ
n conseiller
adviser
сове́тник
-lama →̌ → 88 ߟߡߊ nama ; rɔma .
mrph STAT
sous la forme de, en tant que, en qualité de, fait de
in the form of, as a, in quality of, made of
в виде, в роли, в качестве, сделанный из
morphème dérivationnel adjectif dénominal à valeur « en guise de », « en qualité de », « fait de », « en tant que... », « sous forme de » Déf. dénominal : dérivé à partir d'un nom. Emploi attributif le plus souvent (par ex. "attribut du sujet") mais les dérivés peuvent être utilisés aussi comme prédicats seconds, comme les participes.
láma →̌ → 33 ( coucher sur ) ߟߡߊ
n comparaison
comparison
сравне́ние
kólankomà , láɲɔɔnma .
lámàa →̌ ( *causatif toucher ) ߟߊߡߊ߰
v remuer
1.1 • vt
remuer, faire bouger
stir, move
шевели́ть, дви́гать
múru .→ vt k'í dá` lámàa [Diane Mamadi]
ߞߴߌ߫ ߘߊ ߟߊߡߊ߰
mâcher constamment
to chew constantly
постоя́нно жева́ть, постоя́нно дви́гать челюстя́ми
1.2 • vr
bouger, se remuer
stir, move
шевели́ться, дви́гаться
2 • vt
blaguer, taquiner
joke smb., tease smb
подсме́иваться над
bàranti , dɔ́bàranti , máɲàa , ɲàa .
làmaa →̌ → 95 ( *causatif toucher NMLZ2 ) ߟߊ߬ߡߊ߮
n mouvement
1 •
mouvement, remuement
movement
шевеле́ние
tòofo .2 •
fête
party
пра́здник
lámàloya →̌ ( *causatif avoir.honte [ avoir.honte *abstractif ] ) ߟߊߡߊ߬ߟߏ߬ߦߊ߫
v déshonorer
dishonour
позо́рить
lèebu .
lámàndi →̌ → 107 ( *causatif garder ) ߟߊߡߊ߲߬ߘߌ߫
v garder
garder, préserver
keep, preserve
храни́ть, сохранять
bólokɛ , kùnnasìi , kɔ̀rɔsi , ládàro , lákanda , màndi , màra , mìda .2 • vt
cacher
hold
приде́рживать
dòon , dɛ́dɛ , sùtura .
lámaɲɔɔn →̌ → 6 ( comparaison coucher sur *partenaire réciproque ) ߟߡߊߢߐ߲߮ lámaɲɔɔnma .
n comparable
rn
comparable
comparable
сравни́мое
lámaɲɔɔnma →̌ → 6 ( comparaison coucher sur *partenaire réciproque *réciproque ) ߟߡߊߢߐ߲߮ lámaɲɔɔn
n comparable
rn
comparable
comparable
сравни́мое
lámàra →̌ → 190 ( *causatif garder ) ߟߊߡߙߊ߬
v mettre de côté
vt 1 •
mettre de côté
keep, save
запаса́ть, откла́дывать про запа́с
másìi .2 •
retenir
keep in one's head
держа́ть в уме́
lásèyin , mámìda , mìda .
lámɛn →̌ ( *causatif entendre ) ߟߊߡߍ߲߫
v écouter
vt
écouter
listen
слу́шать
tólomalɔ̀ , wɛ́lɛmalɔ̀ . Sékù yé ràdiyo` lámɛnna ߛߋߞߎ߬ ߦߋ߫ ߙߊ߬ߘߌߦߏ ߟߊߡߍ߲ߣߊ߫
Sékou écoute la radio
Seku listens to the radio
Секу слушает радио
lámìda →̌ → 233 ( *causatif attraper ) ߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ lámìna .
v répondre
vt 1 •
répondre
respond
отклика́ться, отвеча́ть
dálamìda , jèbi .2 •
saisir
take away
отбира́ть
lámìna →̌ → 233 ( *causatif attraper ) ߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ lámìda
v répondre
vt 1 •
répondre
respond
отклика́ться, отвеча́ть
dálamìda , jèbi .2 •
saisir
take away
отбира́ть
láminin →̌ → 455 ( *causatif entourer ) ߟߊߡߌߣߌ߲
n alentours
alentours, environnement
vicinity, surroundings
окре́стности
bɔ̀ɔfɛ , dáfɛla , dánduu , tíntan , tɔ̀ɔdala , bɔ̀ɔrɛ .
láminin →̌ → 141 →n : 141 ( *causatif entourer ) ߟߊߡߌߣߌ߲߫
v entourer
1 • vt
entourer
surround
окружи́ть
lákòori , mínin .2 • vi
être entouré
be surrounded
быть окружённым
lámɔ̀ →̌ → 71 ( *causatif mûrir ) ߟߊߡߐ߬
v faire mûrir
vt
faire mûrir
ripen, favour ripening
спосо́бствовать созрева́нию
lákɔɔ .
lámɔn →̌ ߟߊߡߐ߲߫
v mettre en boule
vt
mettre en boule
clump
лепи́ть комо́к из
mɔ́n .
làmɔɔya →̌ → 44 ( humain *abstractif ) ߟߊ߬ߡߐ߰ߦߊ
n parenté
kinship, parental relations
родство́, ро́дственные отноше́ния
bádamɔɔya .
lámurumuru →̌ → 1 ( *causatif tourner ) ߟߊߡߙߎߡߙߎ߫
v faire tourner
vt
faire tourner
make revolve, make turn
крути́ть, заставля́ть враща́ться
2 • vt
faire contourner
walk round sth
обходи́ть вокру́г, кружи́ть вокру́г
-lan →̌ → 127 ߟߊ߲ nan ; ran .
mrph INSTR
instrumental
instrumental
инструментальный
morphème dérivationnel nom d’instrument ou de moyen 1) Instruments occasionnels (cf -baga qui a ce sens occasionnel. également par le fait que ces noms sont des noms relationnels) Exprime le moyen par lequel s'accomplit l'action, l'actant (par opposition au circonstant). 2) Noms d'instruments « vrais »
-lan ߟߊ߲ na ; nan .
mrph à
to
у
un élément connectif des adjectifs séparables
làn →̌ → 68 ߟߊ߲߬
v semer
vt
semer, planter
sow, plant
се́ять, сажа́ть
bunta , gbángban , sɔ́rɔn , túdu .
lànbe →̌ → 164 ߟߊ߲߬ߓߋ
n origine
1 •
origine
origin, descent
происхожде́ние
báju , búruju , bɔ́ju , bɔ́nsun , bɔ́sun , lásili , síndi , sùn .2 •
position
social position
ста́тус, пози́ция в о́бществе
nɔ̀ , sìiɲa .3 •
dignité
dignity
досто́инство
lànbe →̌ → 79 →n : 79 ߟߊ߲߬ߓߋ߬
v manifester sa dignité
vi
manifester sa dignité
display one's dignity
демонстри́ровать своё досто́инство
lànbeɲɔɔnya →̌ → 19 ( origine *partenaire réciproque *abstractif ) ߟߊ߲߬ߓߋ߬ߢߐ߲߰ߧߊ
n descendance commune
descendance commune
common descent
о́бщее происхожде́ние
bɔ́nsɔnɲɔɔnya .
lànda →̌ → 115 ߟߊ߲߬ߘߊ
n coutume
1 •
coutume, tradition
tradition, custom
обы́чай, тради́ция
bɔ́-kà-ń-tɛ̀dɛ , námun , súna , yéɲɔɔnna , báarada; bɔ́-kà-ń-tɛ̀dɛ́ , námun .→ • lànda` tíɲa [Jaane. Kafa 2:53];
déroger à la tradition
to break tradition
нарушать тради́цию
2.1 •
deuil de la veuve
widow's mourning
вдо́вий траур
2.2 •
habit de veuve pendant le deuil
widow's white clothes during her mourning
оде́жда вдовы́ во вре́мя тра́ура
3 •
règles, menstrues
menstruation, periods, menses
менструа́ция, ме́сячные, ре́гулы
yílisi .
lándaya →̌ → 69 ( coucher *abstractif ) ߟߊ߲ߘߦߊ
n confiance
1 •
confiance
confiance
дове́рие
bólofa , lánnaya , lánna , lìmanaya .2 •
croyance
belief
ве́ра
dɛ̀nkɛnɛya .
lándi →̌ → 14 ߟߊ߲ߘߌ
adj qui aime
qui aime, féru, partisan
supporter
сторо́нник, люби́тель
lánɛ̀nɛ →̌ ( *causatif tromper ) ߟߊߣߍ߬ߣߍ߬
v amadouer
vt 1 •
amadouer
coax
зада́бривать
nɛ́ɛn .2 •
expliquer fautivement
explain wrongly
дава́ть непра́вильное объясне́ние чему-л
lánfan →̌ → 7 ߟߊ߲ߝߊ߲߫
v massacrer
vt
massacrer, trucider
slaughter, fell
переби́ть, повали́ть
Lànfiya →̌ ߟߊ߲߬ߝߌߦߊ߫
n prop NOM M
Lanfiya
Lanfiya
Ланфия
lànhidi →̌ → 399 ߟߊ߬ߤߌ߬ߘߎ làhidu làhidi ; làhidu ; làɲiri ; làɲidi ; lànhiri .
n promesse
promise
обеща́ние
dákan , yílidɔ . kà làhidu` tà mɔ̀ɔ` ɲɛ́ k'à tíɲɛ, wò tɛ́ dádɔbɔ dí, làhidu` tíɲɛ` dòn [Diane Mamadi] ߞߊ߬ ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߊ߬ ߡߐ߱ ߢߍ߫ ߞߴߊ߬ ߕߌߢߍ߫، ߥߏ߬ ߕߍ߫ ߘߊߘߓߐ߫ ߘߌ߫، ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߌߢߍ ߘߏ߲߬
donner une promesse et la rompre, ce n'est pas renoncer au voeu, c'est juste une rupture de promesse
to give somebody a promise and then to break it is not breaking a vow, it is (only) breaking a promise
дать челове́ку обеща́ние и нару́шить его -- э́то не есть отступле́ние от обе́та, э́то (лишь) наруше́ние обеща́ния
lànhiri →̌ → 399 ߟߊ߬ߤߌ߬ߘߎ làhidu làhidi ; lànhidi ; làɲiri ; làɲidi ; làhidu .
n promesse
promise
обеща́ние
dákan , yílidɔ . kà làhidu` tà mɔ̀ɔ` ɲɛ́ k'à tíɲɛ, wò tɛ́ dádɔbɔ dí, làhidu` tíɲɛ` dòn [Diane Mamadi] ߞߊ߬ ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߊ߬ ߡߐ߱ ߢߍ߫ ߞߴߊ߬ ߕߌߢߍ߫، ߥߏ߬ ߕߍ߫ ߘߊߘߓߐ߫ ߘߌ߫، ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߌߢߍ ߘߏ߲߬
donner une promesse et la rompre, ce n'est pas renoncer au voeu, c'est juste une rupture de promesse
to give somebody a promise and then to break it is not breaking a vow, it is (only) breaking a promise
дать челове́ку обеща́ние и нару́шить его -- э́то не есть отступле́ние от обе́та, э́то (лишь) наруше́ние обеща́ния
lánka →̌ → 3 ߟߊ߲ߞߊ
n poulette
pullet
ку́рочка-моло́дка
láńkan →̌ → 3 ( coucher *je sur ) ߟߊߒߞߊ߲
n ajout
ajout, annexe
addition, annexe
приложе́ние, доба́вка
fàrańkán .
lánkɛnɛma →̌ → 279 ( coucher *je aire.dégagée sur ) ߟߊ߲ߞߣߍߡߊ
n mise en évidence
mise en évidence
display, demonstration
проявле́ние
lánkɛnɛma →̌ → 223 →n : 223 ( coucher *je aire.dégagée sur ) vi ߟߊ߲ߞߣߍߡߊ߫
vi
apparaître
appear
появля́тся, станови́ться ви́димым
bìla , bɔ́ , dán , ládan , lá , sóoro , yé . kɔ̀lɔlɔ` lɔ̀lɔ ɲánama lù báda bán lánkɛnɛmala [Jaane. Kafa 2:40] ߞߐ߬ߟߐߟߐ ߟߐ߬ߟߐ߫ ߢߣߊߡߊ߫ ߟߎ߬ ߓߘߊ߫ ߓߊ߲߫ ߟߊ߲ߞߣߍߡߊߟߊ߫
les couleurs claires de l'arc-en-ciel sont apparues
clear colour of the rainbow have appeared
ста́ли видны́ я́ркие кра́ски ра́дуги
lánkɔnɔ →̌ → 4 ߟߊ߲ߞߣߐ
n pièce d'étoffe
pièce d'étoffe
piece of cloth, length of cloth
кусо́к тка́ни
... gbàlagbala` 50 yé fàanin lánkɔnɔ` mɛ̂n dɔ́ [Kante. Manden dofo 1:51] ... ߜߊ߬ߟߊߜߊߟߊ ߅߀ ߦߋ߫ ߝߊ߰ߣߌ߲߫ ߟߊ߲ߞߣߐ ߡߍ߲ ߘߐ
pièce d'étoffe de 50 mètres
50 meter bolt of cloth
руло́н тка́ни, в кото́ром 50 ме́тров
lánkùn →̌ → 33 ( coucher *je à ) ߟߊ߲ߞߎ߲߭
n impôt
taxe
нало́г
lánna →̌ → 19 ( coucher *je à ) ߟߊߒߠߊ
n confiance
confidence, trust
дове́рие
bólofa , lándaya , lánnaya , lìmanaya . òlu lá lánna` lè báda k'òlu lá sɔ̀dɔn sàbati` sábabu` dí bì [Kante. Manden dofo 1:51] ߏ߬ߟߎ߫ ߟߊ߫ ߟߊ߲ߣߊ ߟߋ߬ ߓߘߊ߫ ߞߴߏ߬ߟߎ߫ ߟߊ߫ ߛߐ߬ߘߐ߲߫ ߛߊ߬ߓߊߕߌ ߛߓߊߓߎ ߘߌ߫ ߓߌ߬
leur confiance (mutuelle) est devenu la cause de la prospérité actuelle de leur économie
their (mutual) trust became the reason of the prosper of their economy today
их (взаи́мное) дове́рие и ста́ло причи́ной ны́нешнего процвета́ния их эконо́мики
lánnaya →̌ → 85 ( confiance [ coucher *je à ] *abstractif ) ߟߊߒߠߦߊ
n confiance
confidence, trust
дове́рие
bólofa , lándaya , lánna , lìmanaya .
lánɔ̀mɔ →̌ → 5 ( *causatif s'asseoir ) ߟߊߣߡߐ߬
v faire asseoir
vt 1 •
faire asseoir
make sit down
уса́живать
lásìi .2 •
remercier, mettre à la retraite
retire
отправля́ть на пе́нсию
fò . make smb take retirement .
lànɔmɔli →̌ → 3 ( faire.asseoir [ *causatif s'asseoir ] *nom d'action ) ߟߊ߬ߣߡߐ߬ߟߌ
n retraite
retirement
отста́вка, пе́нсия
lánɔɔ →̌ → 57 ߟߊߣߐ߱
v ralentir
vt
ralentir
slow down
замедля́ть, заде́рживать
→ vt kà báara` lánɔɔ
ߞߊ߬ ߓߊ߯ߙߊ ߟߊߣߐ߰
négliger son travail
neglect one's work
запуска́ть, забра́сывать (свою) рабо́ту
lànpaasi →̌ → 24 ߟߊ߲߬ߔߊ߯ߛߌ
n aborigène
1 •
aborigène
aborigine
абориге́н
dùuren .2 •
noble
noble person
благоро́дный челове́к
hɔ́rɔ .
láɲà →̌ → 170 ( *causatif réussir ) ߟߊߢߊ߬
v améliorer
vt 1 •
améliorer
improve
улучша́ть
fìsaya , lábɛ̀dɛya .2 •
restaurer, réparer
repare, fix
чини́ть, реставри́ровать
3 •
mettre sur la bonne voie
put on the right way
наставля́ть на пра́вильный путь
láɲaa →̌ → 7 ( *causatif s'enflammer ) ߟߊߢߊ߯
v attiser
vt
attiser
fan
раздува́ть
láɲanamaya →̌ ( *causatif vie [ vivant *abstractif ] ) ߟߊߢߣߊߡߦߊ߫
v vivifier
invigorate
оживля́ть
láɲaran →̌ ( *causatif coincer ) ߟߢߊߙߊ߲߫
v retarder
vt
retarder
retard, hold back
заде́рживать
bálan , lásèyin .
láɲaran →̌ → 30 ( *causatif grossir ) ߟߊߢߊߙߊ߲߫
v faire grossir
vt
faire grossir, faire prendre du poids
make put on weight
помога́ть толсте́ть, спосо́бствовать набо́ру ве́са
làɲidi →̌ → 399 ߟߊ߬ߤߌ߬ߘߎ làhidu làhidi ; lànhidi ; làɲiri ; làhidu ; lànhiri .
n promesse
promise
обеща́ние
dákan , yílidɔ . kà làhidu` tà mɔ̀ɔ` ɲɛ́ k'à tíɲɛ, wò tɛ́ dádɔbɔ dí, làhidu` tíɲɛ` dòn [Diane Mamadi] ߞߊ߬ ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߊ߬ ߡߐ߱ ߢߍ߫ ߞߴߊ߬ ߕߌߢߍ߫، ߥߏ߬ ߕߍ߫ ߘߊߘߓߐ߫ ߘߌ߫، ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߌߢߍ ߘߏ߲߬
donner une promesse et la rompre, ce n'est pas renoncer au voeu, c'est juste une rupture de promesse
to give somebody a promise and then to break it is not breaking a vow, it is (only) breaking a promise
дать челове́ку обеща́ние и нару́шить его -- э́то не есть отступле́ние от обе́та, э́то (лишь) наруше́ние обеща́ния
láɲiin →̌ ( *causatif mouiller ) ߟߊߢߌ߲߯
v mouiller légèrement
vt
mouiller légèrement
moisten slightly
слегка́ сма́чивать
láɲìna →̌ → 21 ( *causatif oublier ) ߟߊߢߌ߬ߣߊ߬
v faire oublier
vt
faire oublier
make forget
заставля́ть забыва́ть
làɲiri →̌ → 399 ߟߊ߬ߤߌ߬ߘߎ làhidu làhidi ; lànhidi ; làhidu ; làɲidi ; lànhiri .
n promesse
promise
обеща́ние
dákan , yílidɔ . kà làhidu` tà mɔ̀ɔ` ɲɛ́ k'à tíɲɛ, wò tɛ́ dádɔbɔ dí, làhidu` tíɲɛ` dòn [Diane Mamadi] ߞߊ߬ ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߊ߬ ߡߐ߱ ߢߍ߫ ߞߴߊ߬ ߕߌߢߍ߫، ߥߏ߬ ߕߍ߫ ߘߊߘߓߐ߫ ߘߌ߫، ߟߊ߬ߤߌߘߎ ߕߌߢߍ ߘߏ߲߬
donner une promesse et la rompre, ce n'est pas renoncer au voeu, c'est juste une rupture de promesse
to give somebody a promise and then to break it is not breaking a vow, it is (only) breaking a promise
дать челове́ку обеща́ние и нару́шить его -- э́то не есть отступле́ние от обе́та, э́то (лишь) наруше́ние обеща́ния
láɲɔɔnma →̌ → 19 ( coucher *partenaire réciproque sur ) ߟߊߢߐ߲߯ߡߊ
n comparaison
comparison
сравне́ние
kólankomà , láma .
lásàa →̌ ߟߊߛߊ߲߰ lásàan
v examiner
vt 1 •
examiner
scrutinize
осма́тривать, проверя́ть
dɔ́gbɛ , dɔ́kiti , júubɛ , máfɛlɛ .2.1 •
éclaircir
find out
устана́вливать
2.2 •
reconnaître
recognize
распознава́ть, узнава́ть
dánkun .3 •
voir bien
see well
хорошо́ ви́деть
3.2 •
être familier avec, connaître bien
be familiar with, know well
хорошо́ зна́ть
4 •
scruter, examiner
scrutinize
внима́тельно осма́тривать
dɔ́fɛnɛ , dɔ́gbɛ , dɔ́kiti , júubɛ , máfɛlɛ .
lásàan →̌ ߟߊߛߊ߲߰ lásàa .
v examiner
vt 1 •
examiner
scrutinize
осма́тривать, проверя́ть
dɔ́gbɛ , dɔ́kiti , júubɛ , máfɛlɛ .2.1 •
éclaircir
find out
устана́вливать
2.2 •
reconnaître
recognize
распознава́ть, узнава́ть
dánkun .3 •
voir bien
see well
хорошо́ ви́деть
3.2 •
être familier avec, connaître bien
be familiar with, know well
хорошо́ зна́ть
4 •
scruter, examiner
scrutinize
внима́тельно осма́тривать
dɔ́fɛnɛ , dɔ́gbɛ , dɔ́kiti , júubɛ , máfɛlɛ .
lásànankun →̌ → 2 ( *causatif rincer ) ߟߊߛߊ߬ߣߊ߲߬ߞߎ߲߬
v rincer
vt
rincer
rinse
полоска́ть, пропола́скивать
sànankun .
làsándi →̌ → 9 ߟߊ߬ߛߊ߲ߘߌ
n apostrophe à ton bas
apostrophe à ton bas
low-tone apostrphe
низкото́новый апостро́ф
lásaninɲa →̌ ( nettoyer [ être.propre *en verbe dynamique ] ) ߟߛߊߣߌߦߊ߫
v nettoyer
clean
чи́стить
dábɔ , lágbɛ , sáninɲa .
lásari →̌ ( *causatif éparpiller ) ߟߛߊߙߌ߫
v éparpiller
vt
éparpiller
scatter
разбра́сывать
fòyi , máfòyi , sári , yɛ́rɛkɛ .
lásàyi →̌ → 439 ( *causatif revenir ) ߟߊߛߋ߬ߦߌ߲߬ lásèyin lásèyi ; lásèyin ; lásàyin .
v faire revenir
vt 1 •
faire revenir, rendre
return, restore
возвраща́ть, заставля́ть верну́ться
2 •
faire se mettre de nouveau
make set about
заста́влять вновь бра́ться
3 •
faire refaire
make redo
заставля́ть переде́лывать
4 •
retarder, retenir
delay, hold back
заде́рживать
bálan , láɲaran , lámàra , mámìda , mìda .
lásàyin →̌ → 439 ( *causatif revenir ) ߟߊߛߋ߬ߦߌ߲߬ lásèyin lásèyi ; lásàyi ; lásèyin .
v faire revenir
vt 1 •
faire revenir, rendre
return, restore
возвраща́ть, заставля́ть верну́ться
2 •
faire se mettre de nouveau
make set about
заста́влять вновь бра́ться
3 •
faire refaire
make redo
заставля́ть переде́лывать
4 •
retarder, retenir
delay, hold back
заде́рживать
bálan , láɲaran , lámàra , mámìda , mìda .
láse →̌ → 3320 ( *causatif arriver ) ߟߊߛߋ߫
v transmettre
1 •
transmettre, faire parvenir
pass
передава́ть
2 • vt
faire advenir
make happen
заставля́ть происходи́ть
3 • vt
informer de
inform about
сообща́ть о
4 • vt
atteindre avec
hit with
попада́ть чем-л
5 • vt
impliquer dans
involve in
втя́гивать в
lásedeya →̌ → 122 ( témoignage [ témoin *abstractif ] ) ߟߊߛߘߋߦߊ߫ lásereya .
v attester
vt
attester, témoigner que
give evidence of
свиде́тельствовать о, подтвержда́ть свиде́тельским показа́нием
lásereya →̌ → 122 ( témoignage [ témoin *abstractif ] ) ߟߊߛߘߋߦߊ߫ lásedeya
v attester
vt
attester, témoigner que
give evidence of
свиде́тельствовать о, подтвержда́ть свиде́тельским показа́нием
lásèyi →̌ → 439 ( *causatif revenir ) ߟߊߛߋ߬ߦߌ߲߬ lásèyin lásèyin ; lásàyi ; lásàyin .
v faire revenir
vt 1 •
faire revenir, rendre
return, restore
возвраща́ть, заставля́ть верну́ться
2 •
faire se mettre de nouveau
make set about
заста́влять вновь бра́ться
3 •
faire refaire
make redo
заставля́ть переде́лывать
4 •
retarder, retenir
delay, hold back
заде́рживать
bálan , láɲaran , lámàra , mámìda , mìda .
lásèyin →̌ → 439 ( *causatif revenir ) ߟߊߛߋ߬ߦߌ߲߬ lásèyi ; lásàyi ; lásàyin .
v faire revenir
vt 1 •
faire revenir, rendre
return, restore
возвраща́ть, заставля́ть верну́ться
2 •
faire se mettre de nouveau
make set about
заста́влять вновь бра́ться
3 •
faire refaire
make redo
заставля́ть переде́лывать
4 •
retarder, retenir
delay, hold back
заде́рживать
bálan , láɲaran , lámàra , mámìda , mìda .
lásɛnbɛya →̌ ( *causatif renforcer [ force *abstractif ] ) ߟߊߛߍ߲ߓߍߦߊ߫
v renforcer
vt
renforcer
reinforce, fortify, enpower
укрепля́ть, уси́ливать, придава́ть си́лы
bánban , báraka , kɔ́dɔsìi , lábanban , sébaaya , sɛ́nbɛya , lábanban , báraka , lábaraka , sɛ́nbɛya .
lásɛnɛ →̌ → 130 ( *causatif arriver ) ߟߊߛߣߍ߫
v accueillir
receive
принима́ть, встреча́ть
lábɛ̀n , lájìya , lákɔ̀ɲɔma , mìda , ɲɛ́sìi .2 • vt
importer
import
импорти́ровать
lásɛwa →̌ → 73 ( *causatif se.réjouir ) ߟߊߛߍߥߊ߫
v réjouir
vt
réjouir
gladden, delight
ра́довать, доставля́ть удово́льствие
lásìbo →̌ ( *causatif rêver ) ߟߊߛߌ߬ߓߏ߬ lásùbo .
v faire rêver
vt
faire rêver
make dream
вызыва́ть сновиде́ния
lásìdi →̌ → 47 ( *causatif attacher ) ߟߊߛߘߌ߬ lásìri .
v emballer
vt 1 •
emballer
tie up, wrap up
упако́вывать, увя́зывать
2 •
bander
bind, blindfold
завя́зывать
lásìi →̌ → 305 ( *causatif s'asseoir ) ߟߊߛߌ߰
v faire asseoir
1.1 • vt
faire asseoir
seat, make sit down
уса́живать
lánɔ̀mɔ .1.2 • vt
installer, faire asseoir
install
расса́живать, размеща́ть
lánɔ̀mɔ .1.3 • vt
rassembler
gather together
собира́ть вме́сте
gbàra , kàfo , kùngbàra , ládɛ̀ , lákàfo .2 • vt
installer, laisser s'installer
settle down
поселя́ть, разреша́ть сели́ться
3 • vt
désigner, introniser
designate, nominate, enthrone
вводи́ть в до́лжность, назнача́ть, вводи́ть в сан
sìi .4 • vt
fonder, créer
create, found
осно́вывать, учрежда́ть
kòori , lábɔ , síndi .5 • vt kà mùso` lásìi í kùn
ߞߊ߬ ߡߎ߬ߛߏ ߟߊߛߌ߰ ߌ߫ ߞߎ߲߬
se marier avec une femme
marry a woman
брать кого-л. в жёны
làsiida →̌ → 25 ( faire.asseoir [ *causatif s'asseoir ] bouche NMLZ2 ) ߟߊ߬ߛߌ߰ߘߊ
n ambassade
embassy
посо́льство
làsiiden →̌ → 79 ( faire.asseoir [ *causatif s'asseoir ] enfant NMLZ2 ) ߟߊ߬ߛߌ߰ߘߋ߲
n ambassadeur
1 •
ambassadeur
ambassador
посо́л
2 •
représentant d'un chef auprès du chef de canton
representative of a chief by the head of canton
представи́тель вождя́ при нача́льнике канто́на
lásika →̌ ( [ *causatif ] se.douter ) ߟߊߛߌߞߊ߫
v plonger en doutes
vt
plonger en doutes
make doubt
вверга́ть в сомне́ния
lásìko →̌ ( [ *causatif ] hoqueter ) ߟߊߛߌ߬ߞߏ߬
v faire hoqueter
vt
faire hoqueter
make hiccup
вызыва́ть ико́ту у
lásìlamaya ( [ *causatif ] se.convertir.à.l'Islam [ musulman *abstractif ] ) ߟߊߛߌ߬ߟߡߊ߬ߦߊ߬
v convertir à l'Islam
vt
convertir à l'Islam
convert to Islam
обраща́ть в исла́м
lásili →̌ → 2 ߟߊߛߟߌ Source : Ar. 'al-'açl .
n origine
origin
происхожде́ние
báju , búruju , bɔ́ju , bɔ́nsun , bɔ́sun , lànbe , sùn , síndi , báju , bɔ́ju , búruju , bɔ́sun .
lásin →̌ ( *causatif diriger ) ߟߊߛߌ߲߫
v diriger
vt
diriger, orienter, guider
guide, turn, steer
направля́ть, вести́
kánda , lɔ̀ , málɔ̀ , sín , bìla , ɲɛ́bìla .
làsin →̌ → 66 ( *causatif diriger NMLZ2 ) ߟߊ߬ߛߌ߲ lásin .
n volant
volant, guidon
wheel, handlebars
руль
kòni Cɛ̀bá cé` lè tólonkɛ` dí nɛ̀ɛso` lá, kà tó à bólo fìla bɔ́la làsin` ná kɛ̀nɛ́n [Kante. Kafanen 2:36] ߞߏ߬ߣߌ߫ ߗߍ߬ߓߊ߫ ߗߋ ߟߋ߬ ߕߏߟߏ߲ߞߍ ߘߌ߫ ߣߍ߰ߛߏ ߟߊ߫، ߞߊ߬ ߕߏ߫ ߊ߬ ߓߟߏ߫ ߝߌ߬ߟߊ߫ ߓߐߟߊ߫ ߟߊ߬ߛߌ߲ ߣߊ߫ ߞߍ߬ߣߍ߲
mais Tièba s'amuse constamment sur le vélo, il lâche toujours le guidon
but Cheba constantly frolics when driving a bike, he goes without holding the handlebars
но Чеба́ постоя́нно занима́ется тем, что ба́луется на велосипе́де и не де́ржится рука́ми за руль
lásìnbi →̌ ( *causatif se.cailler ) ߟߊߛߌ߲߬ߓߌ߬
v cailler
vt
cailler, faire coaguler
curdle, make coagulate
сква́шивать, створа́живать, способствовать свёртыванию
lásìri →̌ → 47 ( *causatif attacher ) ߟߊߛߘߌ߬ lásìdi
v emballer
vt 1 •
emballer
tie up, wrap up
упако́вывать, увя́зывать
2 •
bander
bind, blindfold
завя́зывать
lásiyaya →̌ ( *causatif se.multiplier [ nombreux *en verbe dynamique ] ) ߟߊߛߌߦߊߦߊ߫
v multiplier
vt
multiplier
multiply
преумножа́ть, де́лать многочи́сленным
lábuuya , sìi , wàra .
lásòorosáara →̌ ( agir.en.désordre *causatif ) ߟߊߛߏ߰ߙߏ߬ߛߊ߯ߙߊ߫
v rendre désordonné
vt
rendre désordonné
disorder, make disorderly
деозрганизо́вывать, де́лать беспоря́дочным
lásòri →̌ ( *causatif être.matinal ) ߟߊߛߏ߬ߙߌ߬
v réveiller de bonne heure
vt
réveiller de bonne heure
wake early
буди́ть ра́но у́тром
ń dí i lásòri wála sɛ̀nɛ` dɔ́ ߒ߫ ߘ ߌ߫ ߟߊߛߏ߬ߙߌ߫ ߥߟߊ߫ ߛߍ߬ߣߍ ߘߐ
je vais te réveiller de bonne heure pour aller au champ
I'll wake you early to go to the farm
я разбужу тебя рано, чтобы идти работать в поле
lásoro →̌ → 21 ( *causatif pourrir.dans.l'eau ) ߟߊߛߙߏ߫
v digérer
digest
перева́ривать
bùda .
lásɔ̀dɔn →̌ → 279 ( *causatif obtenir ) ߟߊߛߐ߬ߘߐ߲߬
v atteindre
vt
atteindre
reach
достига́ть, добира́ться до
bón , bɔ́ , dàn , másɔ̀dɔn , mìda . bɔ́ ɲá sí tɛ́ Káninba lá mùtun kà Námòri báda lásɔ̀dɔn [Kaba. Namori:6] ߓߐ߫ ߢߊ߫ ߛߌ߫ ߕߍ߫ ߞߊߣߌ߲ߓߊ߫ ߟߊ߫ ߡߎ߬ߕߎ߲߫ ߞߊ߬ ߣߊߡߏ߬ߙߌ߫ ߓߘߊ߫ ߟߊߛߐ߬ߘߐ߲߫
maintenant Kanimba n'avait plus de facilité pour sortir et aller jusqu'à la maison de Namori
now Kanimba had no possibility to get out and to reach Namori's home
у Канимбыё тепе́рь не́ было никако́й возмо́жности вы́йти и добра́ться до до́ма На́мори
lásɔn →̌ → 32 ߟߊߛߐ߲߫
v être intègre
vt
être intègre, être vertueux
be honest, be virtuous
быть доброде́тельным
lásɔn →̌ ߟߊߛߐ߲
n intégrité
honesty
доброде́тельность
bɛ́dɛbɛdɛya , télen .
lásùbo →̌ ( *causatif rêver ) ߟߊߛߌ߬ߓߏ߬ lásìbo
v faire rêver
vt
faire rêver
make dream
вызыва́ть сновиде́ния
lásuse →̌ ( *causatif défier ) ߟߊߛߎߛߋ߫
v encourager
vt
encourager
encourage
ободря́ть, придава́ть сме́лости
látaa →̌ → 446 ( *causatif aller ) ߟߊߕߊ߯
v envoyer
vt
envoyer, faire partir
send, make go
отправля́ть, заставля́ть уйти́
kí , lɔ̀ , málɔ̀ . mùn k'í lá màkitili sɛ́bɛ` látaa òlû mà? [Vydrin] ߡߎ߲߬ ߞߴߌ߫ ߟߊ߫ ߡߊ߬ߞߕߌߟߌ߫ ߛߓߍ ߟߊߕߊ߯ ߏ߬ߟߎ ߡߊ߬؟
qu'est-ce qui vous a fait leur envoyer la critique?
what moved you to send the critique to them?
что же заста́вило Вас отпра́вить реце́нзию им?
làtaminmali →̌ → 20 ( *causatif passer sur *nom d'action ) ߟߕߊ߬ߡߌ߲߬ߡߊ߬ߟߌ
n cession
cession
се́ссия
látànka →̌ ( *causatif protéger ) ߟߊߕߊ߲߬ߞߊ߬
v protéger
vt
protéger
protect
бе́речь
bàli , kánda , kùnnasìi , láfàsa , tànka .
látɛ̀ →̌ ( *causatif ramasser ) ߟߊߕߍ߬
v transgresser
vt
transgresser
transgress
наруша́ть
látɛ̀dɛ →̌ → 71 ( *causatif trouver ) ߟߊߕߘߍ߬
v impliquer
vt
impliquer
involve, draw
вовлека́ть, втя́гивать
bìla , sèndòn , bólodòn . à báa ò tɛ̀dɛ bàdo` mɛ̂n ná, à d'à jɛ̀dɛ̂ látɛ̀dɛ ò dɔ́ dóyin [Kaba. Namori:3] ߊ߬ ߓߊ߯ ߏ߬ ߕߍ߬ߘߍ߫ ߓߊ߬ߘߏ ߡߍ߲ ߣߊ߫، ߊ߬ ߘߴߊ߬ ߖߍ߬ߘߍ ߟߊߕߍ߬ߘߍ߫ ߏ߬ ߘߐ߫ ߘߏߦߌ߲߫
s'il la trouvait en train de causer, il s'introduisait petit à petit dans cette conversation
if he saw her in a conversation, he entered carefully into the conversation
е́сли он застава́л её за бесе́дой, он осторо́жно вступа́л в э́ту бесе́ду
látɛ̀ɛ →̌ → 341 ( *causatif couper ) ߟߊߕߍ߰
v couper
vt 1 •
couper
cut off
отреза́ть
bádon , bólotɛ̀ɛ , búndan , dɔ́bundan , tɛ̀ɛ .2 •
faire passer
take across
переправля́ть
mábìla .3 •
décider, déterminer
decide, determine
реша́ть, определя́ть
4 •
désigner
appoint, assign
назнача́ть
5 •
régler
settle
разреша́ть, ула́живать
6 •
couver
brood
выси́живать
bùu .
làtɛɛ →̌ → 145 ( *causatif couper NMLZ2 ) ߟߊ߬ߕߍ߮
n destinée
1 •
destinée, destin
destiny
судьба́, предназначе́ние
dánkan .2 •
décès
decease
кончи́на
làtɛɛ` mɛ̂n kɛ́nin fàkarisaya` lá [Diane Mamadi] ߟߊ߬ߕߍ߯ ߡߍ߲ ߞߍߣߌ߲߫ ߝߊ߬ߞߊߙߌߛߦߊ ߟߊ
le décès qui est survenu à untel
decease that occured in such a place
кончина, постигшая такого-то
látɛ̀ɛtɛɛ →̌ ߟߊߕߍ߰ߕߍ߰
v apprendre à marcher
vt
apprendre à marcher
teach to walk
учи́ть ходи́ть
làtɛɛya →̌ → 77 ( destinée [ *causatif couper ] NMLZ2 *abstractif ) ߟߊ߬ߕߍ߰ߦߊ
n décret
decree
декре́т
látɛ̀rɛndɛ →̌ → 11 ( *causatif glisser ) ߟߊߕߍ߬ߙߍ߲߬ߘߍ߬
v essuyer
wipe, dry
вытира́ть
sùsa .
látiin →̌ → 117 ߟߊߕߌ߲߮ látin .
n perspective
prospect, perspective
вид издалека́
fòndo .
látiin →̌ ߟߊߕߌ߲߯ nátiin .
v apercevoir de loin
vt
apercevoir de loin
make out
замеча́ть
látiin →̌ → 117 ߟߊߕߌ߲߮ látin .
adj éloignée
lointain
remote, far
далёкий, да́льний
làtikɔlɔn →̌ → 4 ߟߊ߬ߕߌ߬ߞߐߟߐ߲ Source : Fr. l'eau de Cologne .
n parfum
parfum, eau de Cologne
parfume, eau-de-Cologne
духи́, одеколо́н
látin →̌ → 117 ߟߊߕߌ߲߮ látiin
n perspective
prospect, perspective
вид издалека́
fòndo .
látin →̌ → 117 ߟߊߕߌ߲߮ látiin
adj éloignée
lointain
remote, far
далёкий, да́льний
látiɲɛ →̌ ( *causatif gâter ) ߟߊߕߌߢߍ߫
v débaucher
vt
débaucher, dépraver
debauch
развраща́ть
dɔ́nɔɔ .
láto →̌ → 246 ( *causatif rester ) ߟߊߕߏ߫
v observer
vt 1 •
observer, respecter
observe, follow
соблюда́ть
kɔ̀rɔsi , bònɲa , gbílinya , jìya , lábàto , lábònɲa , mábònɲa .→ • kà tàna` láto [Kante. Manden dofo 4:72];
respecter une interdiction
to observe a taboo
соблюда́ть запре́т
2 •
se laisser pousser
let grow
отпуска́ть
3 •
échapper
escape
избега́ть, уклоня́ться от
nɛ̀ɛso` bòrilá síla lákaɲanɛn nè kàn, kòni àlê tɛ́ dènká látola [Jaane. Kafa 2:37] ߣߍ߰ߛߏ ߓߏ߬ߙߌߟߊ߫ ߛߌߟߊ߫ ߟߞߊߢߊߣߍ߲߫ ߣߋ߬ ߞߊ߲߬، ߞߏ߬ߣߌ߫ ߊ߬ߟߋ ߕߍ߫ ߘߋ߲߬ߞߊ߫ ߟߊߕߏߟߊ߫
le vélo passe par un chemin plat, mais il n'échappera pas aux trous
a bike can go by a smooth road, but it won't avoid a hole
велосипе́д прое́дет по ро́вной доро́ге, но он не смо́жет избежа́ть я́мы
látɔ̀lɔ ( *causatif grossir ) ߟߊߕߟߐ߬
v engraisser
vt
engraisser
fatte
отка́рмливать
bálo , kɛ́n , lábalo .
látɔn →̌ → 250 →n : 250 ( *causatif interdire ) ߟߊߕߐ߲߫
v punir
1.1 • vt
punir
punish
нака́зывать
jànki , ɲànkin , tànkin .1.2 • vt
punir pour
punish for
нака́зывать за
Sékù bára kó` látɔn à dén` ná ߛߋߞߎ߬ ߓߙߊ߫ ߞߏ ߟߊߕߐ߲߫ ߊ߬ ߘߋ߲ ߣߊ
Sékou a puni son enfant
Seku has punished his child
Секу наказал своего ребёнка
2 • vt
interdire
prohibit from
запреща́ть
fánanti , gbɛ́n , kɔ́n , tɔ́n .3 • vi
perdre la capacité de faire ses besoins
become unable to relieve oneself
теря́ть спосо́бность справля́ть есте́ственную нужду́
látɔn →̌ → 303 ( *causatif association ) ߟߊߕߐ߲
n punition
punishment
наказа́ние
kólatɔn .
látunun →̌ ( *causatif disparaître ) ߟߊߕߎߣߎ߲߫
v perdre
vt
perdre
loose
теря́ть
bè , bùdun , bɔ̀nɔ , círon , fɔ́ , jɔ́lɔn .
látuun →̌ ( *causatif fermer ) ߟߊߕߎ߲߯
v fermer
vt
fermer
shut
закрыва́ть
bálan , dágbeden , dátuun , fɛ́rɛmɛ , túun .
láwajibiya →̌ ( *causatif obliger [ obligation *abstractif ] ) ߟߊߥߊ߯ߖߌߓߌߦߊ߫
v permettre
vt
permettre
allow, permit
позволя́ть, разреша́ть
ládàha , dàha .
láwali →̌ → 121 ( *causatif action ) ߟߥߊߟߌ߫
v exécuter
vt
exécuter, appliquer
apply
применя́ть
dòn , lá .
láwànka →̌ → 154 ( *causatif proclamer ) ߟߊߥߊ߲߬ߞߊ߲߬ láwànkan
v proclamer
vt
proclamer
proclaim
объявля́ть
wànkan .
láwànkan →̌ → 154 ( *causatif proclamer ) ߟߊߥߊ߲߬ߞߊ߲߬ láwànka .
v proclamer
vt
proclamer
proclaim
объявля́ть
wànkan .
láwàsa →̌ ( *causatif satisfaire ) ߟߊߥߛߊ߬
v satisfaire
vt
satisfaire
satisfy
удовлетворя́ть
wàsa . òlu bɛ́ɛ láwàsanɛnba lè fádiyabɔ kó` dɔ́ [Jaane. Kafa 2:52] ߏ߬ߟߎ߫ ߓߍ߯ ߟߊߥߊ߬ߛߊߣߍ߲ߓߊ߫ ߟߋ߬ ߝߊߘߌߦߊߓߐ߫ ߞߏ ߘߐ
ils sont tous tout à fait satisfaits en ce qui concerne l'habillement
they all are utterly satisfied in what concerns clothers
они́ все по ча́сти оде́жды по́лностью удовлетворены́
làwasa →̌ → 191 ( *causatif satisfaire NMLZ2 ) ߟߊ߬ߥߛߊ
n victoire
victory
побе́да
nɔ̀ .
láwìli →̌ → 729 ( *causatif se.lever ) ߟߊߥߟߌ߬ láwùli .
v soulever
vt 1 •
soulever
raise
поднима́ть
kɔ́dɔtà , wùtu .2 •
organiser, lancer
organize, launch
устра́ивать
ládan , sìnfonya , bón , fìli , láfìli .3 •
faire, butter
earth up
оку́чивать, де́лать хо́лмики
kíti , kɛ́ .4 •
annuler
cancel
отменя́ть
bɔ́rɔtɔ , lábè , sà , wìli .
láwolo →̌ ( *causatif naître ) ߟߊߥߟߏ߫ náwolo .
v produire
vt
produire, reproduire
produce, reproduct
производи́ть, воспроизводи́ть
bɔ́ , dán , lábɔ .
láwùlen →̌ ( *causatif rougir ) ߟߊߥߎ߬ߟߋ߲߬
v rougir
vt 1 •
rougir
redden, make red
де́лать кра́сным
jàba , wùlen .2 •
ramener à la querelle
turn sth into a quarrel, into a scuffle
превраща́ть в ссо́ру, превраща́ть в потасо́вку
3 •
insulter sévèrement
insult severely
жесто́ко оскорбля́ть
láwùli →̌ → 729 ( *causatif se.lever ) ߟߊߥߟߌ߬ láwìli
v soulever
vt 1 •
soulever
raise
поднима́ть
kɔ́dɔtà , wùtu .2 •
organiser, lancer
organize, launch
устра́ивать
ládan , sìnfonya , bón , fìli , láfìli .3 •
faire, butter
earth up
оку́чивать, де́лать хо́лмики
kíti , kɛ́ .4 •
annuler
cancel
отменя́ть
bɔ́rɔtɔ , lábè , sà , wìli .
láwuruki →̌ ( *causatif développer ) ߟߊߥߙߎߞߌ߫
v développer
vt
développer
develop
развива́ть
dɔ́yiriwa , wálawala , wúruki , yíriwa .
láwùya →̌ ( *causatif se.renverser ) ߟߊߥߎ߬ߦߊ߬
v renverser
vt
renverser
overturn
опроки́дывать
bɔ̀n , lábɔ̀n , lákùlen , dábidin , fídin , lála .
láyàran →̌ ߟߊߦߊ߬ߙߊ߲
adj sec
dry
сухо́й
bɛ́ɲɛ , jànɛn , jàran . kɔ́nbi` yé wùlucɛ́` lè gbɛ̀lɛ́n` ná, kó wùlumóso` tá` láyàrán` nè [Kaba. Namori:4] ߞߐ߲ߓߌ ߦߋ߫ ߥߎ߬ߟߎߗߍ ߟߋ߬ ߜߍ߬ߟߍ߲ ߣߊ߫، ߞߏ߫ ߥߎ߬ߟߎߡߏߛߏ ߕߊ ߟߊߦߊ߬ߙߊ߲ ߣߋ߬
les pattes du chien sont couvertes de rosée, et celles de la chienne sont sèches (un proverbe: l'initiative des démarches amoureuses est à l'homme)
dew is on male dog's legs, not on the bitch's (a proverb: the initiative in courting is on the man's side)
роса́ -- на ла́пах кобеля́, а у су́ки ла́пы сухи́е (поговорка: инициати́ва в уха́живании принадлежи́т мужчи́не)
láyɛ̀lɛ →̌ → 281 ( *causatif monter ) ߟߊߦߟߍ߬
v lever
vt
lever
raise
поднима́ть
lágban . kɔ̀lɔnba` mɛ̂n yé yèn, àlu kà jí` láyɛ̀lɛ yèn k'àlu mìn [Somooya sila:118] ߞߐ߬ߟߐ߲ߓߊ ߡߍ߲ ߦߋ߫ ߦߋ߲߬، ߊ߬ߟߎ߫ ߞߊ߬ ߖߌ ߟߊߦߍ߬ߟߍ߫ ߦߋ߲߬ ߞߴߊ߬ߟߎ߫ ߡߌ߲߬
ils ont pris de l'eau du puits qui était là-bas et se sont désaltérés
they drew water from the well that was there and quenched their thirst
они́ доста́ли воды́ из коло́дца, кото́рый был там, и напили́сь
láyɛ̀lɛman →̌ → 42 ( *causatif changer ) ߟߊߦߟߍ߬ߡߊ߲߫
v transformer
vt
transformer
transform
превраща́ть
yɛ̀lɛman .
lè →̌ → 90154 ߟߋ߬ l' ; lê ; nè ; n' .
prt FOC
1 •
2 •
eh bien
well
ну
lèebu →̌ ߟߋ߰ߓߎ ɲèebu . Ar. 'al-ʕaib 'vice, défaut; reproche'
n infamie
1 •
honte, infamie
shame, infamy
позо́р, стыд
màloya , màlo .2 •
sexe, parties intimes du corps
sex, intimate body parts
инти́мные ча́сти те́ла, срам
jànjuu , fén , jànbɛdɛ , jàn .3 •
vice
vice
поро́к
fɛ̀ , sɔ̀n .
lèebu →̌ → 13 →n : 13 ߟߋ߰ߓߎ߫ ɲèebu .
v déshonorer
vt
déshonorer
dishonour, bring to shame
позо́рить
lámàloya .
lèfa →̌ → 11 ߟߋ߬ߝߍ lèfɛ
n couvercle tressé
couvercle tressé
flat wickerwork
пло́ская плетёнка
fɛ́lɛfɛlɛ , fɛ́lɛfɛlɛ (mS) .
lèfɛ →̌ → 11 ߟߋ߬ߝߍ lèfa .
n couvercle tressé
couvercle tressé
flat wickerwork
пло́ская плетёнка
fɛ́lɛfɛlɛ , fɛ́lɛfɛlɛ (mS) .
lèku →̌ → 16 ߟߋ߬ߞߎ lɛ̀ku .
n plomb
lead
свине́ц
lele →̌ ߟߋߟߋ
n herbe Ceratotheca sesamoides
herbe Ceratotheca sesamoides
false sesame
ди́кий кунжу́т, цератоте́ка кунжутови́дная
léle →̌ → 54 ߟߋߟߋ lèle .
n Lélé
Lele
ле́ле
lèmunun →̌ → 86 ߟߋ߬ߡߎߣߎ߲ lèmununba .
n orange
orange
апельси́н
lèmununba →̌ → 86 ߟߋ߬ߡߎߣߎ߲ lèmunun
n orange
orange
апельси́н
-len ߣߌ߲ nin nɛn ; ren ; nin .
mrph DIM
diminutif
diminutive
уменьшительное от
morphème dérivationnel diminutif Etym : Étymologie : provient de den, l'enfant. .
Valeurs : petit, jeune, et aussi comme dans toutes les langues, valeur affective « tout ce qui est petit est mignon » Fonctionne également comme l'opposé de -ba : « beaucoup », pour former « un peu » pour les masses peu facilement dénombrables ATTENTION : GROUPE ATTRIBUTIF Dans le cas ou -nin est accolé à l'adjectif : N+Adj+nin, sa valeur s'applique TOUJOURS … au nom ! Remarque : on aime joindre -nin à des adjectifs qui ont déjà par eux-même une valeur diminutive. Certaines formes lexicalisées ont des sens figés assez précis et pas forcément diminutifs !!! Ces formes sont figées dans certains noms d'animaux qui s'emploient indifféremment avec ou sans nin Certains noms d'animaux n'existent même que dans cette forme en -nin
lɛ́ →̌ → 83 ߟߍ
n vallée
valley
доли́на
bìlin , fólon .
lɛ̀ →̌ → 117 ߟߍ߭
n cochon
cochon, porc
hog, pig
сви́нья, каба́н
kɔ̀sɛ .
lɛ̀fali →̌ → 1 ߟߍ߬ߝߊߟߌ
n sanglier
sanglier, phacochère
boar, warthog
каба́н, борода́вочник
lɛ̀kɔli →̌ ߟߍ߬ߞߐߟߌ lòkɔli . Fr. l'école
n école
school
шко́ла
kàranbon .→ lɛ̀kɔli dátuun
ߟߍ߬ߞߐߟߌ߫ ߘߊߕߎ߲߯
vacances
vacation
кани́кулы
lɛ̀ku →̌ → 16 ߟߋ߬ߞߎ lèku
n plomb
lead
свине́ц
lɛ́n →̌ → 19 ߟߍ߲
n tsé-tsé
mouche tsé-tsé, glossine
tsetse, tsetse fly, glossina
му́ха цеце́
lɛ̀nbɛn ߟߍ߲߬ߓߍ߲
n cache-sexe de fille
cache-sexe de fille
girls' loincloth
набе́дренная повя́зка де́вочек
lɛ̀nkɛ →̌ → 8 ߟߍ߲߬ߞߍ
n lingué
afzelia, conta, lenke, counter wood
бобо́вое кра́сное де́рево
lɛ́ra →̌ → 905 ߟߍߙߊ
n livre
book
кни́га
búku , gbáfe , kàfa , kìtabu , líburu , tùle , gbáfe , kìtabu , líburu; búku , kàfa .
lɛ́rada →̌ → 100 ( livre bouche ) ߟߍߙߘߊ
n librairie
bookstore, bookshop
кни́жная ла́вка, кни́жный магази́н
lɛ̀sɛ →̌ ߟߛߍ߬
v tailler
vt
tailler
curve
обтёсывать
sá .
lɛ́tɛrɛ →̌ ߟߕߍߙߍ
n lettre
letter
письмо́
bàtaki , césɛbɛ , pàtaki , sɛ́bɛden , bàtaki , césɛbɛ .
-li →̌ → 2384 ߟߌ ni ; nin .
mrph NMLZ
nominalisation, déverbalisation
nominalization, deverbalization
номинализация, Деволюция
morphème dérivationnel nom verbal (nom d’action) On appelle aussi les noms ainsi produits « NOMS VERBAUX » Ces noms tendent à maintenir les propriétés du verbe : Par exemple lorsqu'il y a un COI, le COI peut rester attaché. Deux utilisations nominales possibles : 1) des V qui se dérivent en -li/-nin ou qui ont une utilisation nominale sans suffixe (avec -li/-nin : le processus – sans : plutôt le résultat d'un processus, ou au moins une action plus précise.) La nominalisation permet de de construire une phrase relative.
lí →̌ → 111 →n : 111 ߟߌ
v raser
vt
raser
shave
стричь, брить
lí →̌ → 299 ߟߌ
n miel
1 •
miel
honey
мёд
2 •
abeille
bee
пчела́
líkisɛ . lí` kà ń bón [Diane Mamadi] ߟߌ ߞߊ߬ ߒ߫ ߓߏ߲
une abeille m'a piqué
a bee stung me
меня укусила пчела
líba →̌ → 2 ( miel mère ) ߟߌߓߊ
n rayon de miel
rayon de miel
honeycomb
со́ты
líbiri →̌ → 8 ߟߌ߲ߓߌߘߌ línbidi línbidi ; límidi .
n chapeau en paille
chapeau en paille
conic straw hat
кони́ческая соло́менная шля́па
líburu →̌ ߟߌߓߙߎ líwuru .
n livre
book
кни́га
búku , gbáfe , kàfa , kìtabu , lɛ́ra , tùle , gbáfe , kìtabu , búku , kàfa , lɛ́ra .
lìhala →̌ → 1623 ߟߌ߬ߤߟߊ Source : Ar. 'al-ḥa:l .
n circonstance
1 •
circonstance
circumstance
обстоя́тельство
2 •
condition
condition
усло́вие
sárati .
líkende →̌ → 15 ( miel sorgho ) ߟߌߞߋ߲ߘߋ
n canne à sucre
canne à sucre
sugar cane
са́харный тростни́к
áwusan , háwusakala .
líkisɛ →̌ → 59 ( miel grain ) ߟߞߌߛߍ
n abeille
bee, honeybee
пчела́
lí .
líkɔɔ →̌ → 52 ( miel sel ) ߟߌߞߐ߯
n sucre
sugar
са́хар
súkaro .
lílin →̌ → 215 ߟߌߟߌ߲
n racine
root
ко́рень
lìmanaya →̌ → 13 ߟߌ߬ߡߣߊ߬ߦߊ lìmɛnɛya . Ar. 'al-'ima:n
n confiance
confidence
дове́рие
bólofa , lándaya , lánnaya , lánna .
lìmanaya →̌ ߟߌ߬ߡߣߊ߬ߦߊ߬ lìmɛnɛya . Ar. 'al-'ima:n
v faire confiance
vi
faire confiance
trust, rely, have confidence
доверя́ть
lìmɛnɛya →̌ → 13 ߟߌ߬ߡߣߊ߬ߦߊ lìmanaya Ar. 'al-'ima:n
n confiance
confidence
дове́рие
bólofa , lándaya , lánnaya , lánna .
lìmɛnɛya →̌ ߟߌ߬ߡߣߊ߬ߦߊ߬ lìmanaya Ar. 'al-'ima:n
v faire confiance
vi
faire confiance
trust, rely, have confidence
доверя́ть
límidi →̌ → 8 ߟߌ߲ߓߌߘߌ línbidi líbiri ; línbidi .
n chapeau en paille
chapeau en paille
conic straw hat
кони́ческая соло́менная шля́па
límɔɔ →̌ → 63 ߟߌߡߐ߮ lúmɔɔ .
n mouche
fly
му́ха
lìnban →̌ → 9 ߟߌ߲߬ߓߊ߲
n océan
ocean, sea
океа́н, мо́ре
báwula , bá , kɔ̀ɔji .
lìnbanlinban →̌ ߟߌ߲߬ߓߊ߲߬ߟߌ߲߬ߓߊ߲߬
v clapoter
1 • vi
clapoter
slosh
плеска́ться, волнова́ться
2 • vt
agiter;
плеска́ть, волнова́ть. kúsukusu , láfirinfirin .
lìnbanlinban →̌ ߟߌ߲߬ߓߊ߲߬ߟߌ߲߬ߓߊ߲߬
onomat splash
splash
плюх-плюх
kà jí` kɛ́ fɛ́` kɔ́nɔ lìnbanlinban ߞߊ߬ ߖߌ ߞߍ߫ ߝߍ ߞߣߐ߫ ߟߌ߲߬ߓߊ߲ߟߌ߲ߓߊ߲߫
verser de l'eau dans une calebasse avec un splash
to pour water in a calebash with a splash
с пле́ском нали́ть воды́ в калеба́су
línbidi →̌ → 8 ߟߌ߲ߓߌߘߌ líbiri ; límidi .
n chapeau en paille
chapeau en paille
conic straw hat
кони́ческая соло́менная шля́па
lìnjili →̌ ߟߌ߲߬ߖߟߌ Source : ar. ʔinǯīl .
n Evangile
Gospel
Ева́нгелие
dálafulan .
lìse →̌ → 5 ߟߌ߬ߛߋ Source : Fr. lycée .
n lycée
secondary school
лице́й
líwuru →̌ ߟߌߓߙߎ líburu
n livre
book
кни́га
búku , gbáfe , kàfa , kìtabu , lɛ́ra , tùle , gbáfe , kìtabu , búku , kàfa , lɛ́ra .
ló →̌ → 183 ߟߏ
n groupe
group
гру́ппа
gbàra , jàma , kúru , sɛ́dɛ .
lò →̌ → 12 ߟߏ߬
v guérir
vi
guérir, cicatriser
get better, heal
зажива́ть, проходи́ть
bán , fìsaya , kɛ́ndɛya .
lòko →̌ → 4 ߟߏ߬ߞߏ
n aloko
aloko, banane plantain
banana plantain
бана́н планте́н
lòkɔli →̌ ߟߍ߬ߞߐߟߌ lɛ̀kɔli Fr. l'école
n école
school
шко́ла
kàranbon .→ lɛ̀kɔli dátuun
ߟߍ߬ߞߐߟߌ߫ ߘߊߕߎ߲߯
vacances
vacation
кани́кулы
lólan →̌ → 340 ߟߏ߲ߘߊ߲ lóndan lóndan ; lónan ; lónlan .
n visiteur
1 •
visiteur
guest
гость
2 •
étranger
stranger
чужестра́нец
bándakɔmɔɔ .
lòlo →̌ → 168 ߟߏ߬ߟߏ
n étoile
star
звезда́
lón →̌ → 3871 ߟߏ߲
n jour
day
день, су́тки
lá .→ lón` tɔ́lù dɔ́
ߟߏ߲ ߕߐߟߎ߬ ߘߐ
pour toujours
forever
всегда́, навсегда́
wò ká kán kà tó tèn nè bì ní lón` tɔ́lù dɔ́ [Diane Mamadi] ߥߏ߬ ߞߊ߫ ߞߊ߲߫ ߞߊ߬ ߕߏ߫ ߕߋ߲߬ ߣߋ߬ ߓߌ߬ ߣߌ߫ ߟߏ߲ ߕߐߟߎ߬ ߘߐ
cela doit rester ainsi dès aujourd'hui et pour toujours
it must remain so, now and forever
э́то должно́ оста́ться таки́м отны́не и навсегда́
→ k'à lón` fɔ́
ߞߴߊ߬ ߟߏ߲ ߝߐ
fixer la date de qqch
to fix a date for sth
назнача́ть да́ту чего-л
lónan →̌ → 340 ߟߏ߲ߘߊ߲ lóndan lólan ; lóndan ; lónlan .
n visiteur
1 •
visiteur
guest
гость
2 •
étranger
stranger
чужестра́нец
bándakɔmɔɔ .
lóndan →̌ → 340 ߟߏ߲ߘߊ߲ lólan ; lónan ; lónlan .
n visiteur
1 •
visiteur
guest
гость
2 •
étranger
stranger
чужестра́нец
bándakɔmɔɔ .
lóndanjiyabon →̌ ( visiteur héberger maison ) ߟߏ߲ߘߊ߲ߖߌߦߊߓߏ߲
n hôtel
hotel, inn
гости́ница, оте́ль
jìyabon , jìyada .
lónlan →̌ → 340 ߟߏ߲ߘߊ߲ lóndan lólan ; lónan ; lóndan .
n visiteur
1 •
visiteur
guest
гость
2 •
étranger
stranger
чужестра́нец
bándakɔmɔɔ .
lónnaka →̌ → 14 ( jour *nom de lieu *originaire de ) ߟߏ߲ߠߞߊ
adj diurne
diurnal
дневно́й
lóolu →̌ → 230 ߟߏ߯ߟߎ߫
num cinq
five
пять
lòwulu →̌ ( mille ) ߟߏ߬ߥߟߎ
n quintillion
quintillon
квинтильо́н
lɔ̀ →̌ → 3533 →n : 3533 ߟߐ߬
v arrêter
1.1 • vt
arrêter
stop
остана́вливать
bìla , bólokà .1.2 • vr
s'arrêter;
остана́вливаться. 2 • vr
se dresser
stand up, rise
встава́ть
3.1 • vr
rester debout
stand
стоя́ть
→ vr k'í lɔ̀ jùlu` mà
ߞߴߌ߫ ߟߐ߬ ߖߎ߬ߟߎ ߡߊ߬
se tenir en file indienne
stand in Indian file
вста́ть гусько́м
3.2 • vt
ranger
line up
стро́ить
dɔ́bɛ̀n , lá .3.3 • vr
soutenir
support
подде́рживать
bánban , bínbin , kɔ́dɔbinbin , kɔ́dɔsìi , kɔ́kɔdɔbinbin , kɔ́mabinbin , lábɛ̀n .3.4 • vi
conduire
lead
вести́
bòri , gbɛ̀ngbɛn , málɔ̀ .4 • vt
bâtir
build
стро́ить
→ vt kà jìn` lɔ̀ só` mà [Kante. Soso:6];
encercler une ville d'un rempart
to encircle a town with a rampart
стро́ить крепостну́у сте́ну вокру́г го́рода
5.1 • vt
diriger
direct
направлят́ь
kánda , lásin , sín .5.2 • vr
s'adresser
address
обраща́ться
fɔ́ .5.3 • vt
fixer
fix
направля́ть
gbángban , nɔ́dɔ .6 • vt
envoyer
send
посылать
kí , látaa . kà sàma` lɔ̀ mɔ̀ɔ` mà [Diane Mamadi] ߞߊ߬ ߛߊ߬ߡߊ ߟߐ߬ ߡߐ߱ ߡߊ߬
envoyer un messager à qqn
to send an envoy for smb
посыла́ть гонца́ за к.-л
Syn : kà sàma` bìla mɔ̀ɔ` mà . 7.1 • vt
engager
engage, make smb busy
вовлека́ть
7.2 • vr
assumer la responsabilité
assume responsibility
брать на себя́ отве́тственность
7.3 • vr
confesser
confess
признава́ться
8 • vt
contraindre
compell
заставля́ть
díyagboya , dɔ́gbɛ̀dɛn , gbànkadama , kádama .9.1 • vi
avoir lieu
take place
происходи́ть
bɔ́ .9.2 • vt
visiter
visit
идти́ на
nà .10 • vi
devenir stérile
grow barren
станови́ться стери́льной
11 • vi
paraître
appear
появля́ться
lɔ̀ →̌ → 3912 ߟߐ߬
n longueur
1 •
longueur, hauteur
length, height
длина́, высота́
jànɲa , kɔ́be .2 •
rak'ah
rak'ah
рака́т
áraka .→ • kà lɔ̀ fìla sáli, kà lɔ̀ fìla dí Ala mà
ߞߊ߬ ߟߐ߬ ߝߌ߬ߟߊ߫ ߛߊߟߌ߫، ߞߊ߬ ߟߐ߬ ߝߌ߬ߟߊ߫ ߘߌ߫ ߊߟߊ߫ ߡߊ߬
faire deux rak'ah, consacrer deux rak'ah à Dieu
to perform two rak`ah
соверши́ть два рака́та
lɔ̀da →̌ → 12 ( arrêter bouche ) ߟߐ߬ߘߊ
n station
station
остано́вка, ста́нция
lɔ̀duu →̌ → 307 ( arrêter terre ) ߟߐ߬ߘߎ߮
n rôle
role
роль
sɛ́rɛdɛ .
lɔ̀gban →̌ → 18 ( arrêter ) ߟߐ߬ߜߊ߲
n taille
taille, stature
height
высота́
dàma , tɛ́fala .
lɔ́kɔma →̌ ߟߞߐߡߊ
n poignée
poignée, bouchée
handful, mouthful
при́го́ршня
bólodɔ , bólofa , bólofilafa , bólofilaɲa , bólo , bóloɲa , dɔ́ɔman , mɔ̀ndɔn , tɛ́ɛdɔ .
lɔ̀ku →̌ ߟߐ߬ߞߎ߬
v envahir
vt
envahir, pénétrer partout
overrun, flood, invade, penetrate everything
распространя́ться по, наводня́ть, проника́ть повсю́ду в
dèwu , lábɔ .
lɔ̀ku →̌ → 76 ߟߐ߬ߞߎ
n prédominance
predominance
преоблада́ние
lɔ̀li →̌ → 142 ( arrêter *nom d'action ) ߟߐ߬ߟߌ
n construction
building
строи́тельство
dɔ̀bɛn .
lɔ́n →̌ → 5625 →n : 5625 ߟߐ߲߫
v savoir
vt 1 •
savoir, connaître
know
знать
2.1 •
apprendre
learn, get aware
узнава́ть
lákolɔn .2.2 •
faire connaissance avec
make the acquaintance with
знако́миться с
Sékù kà Fónbà lɔ́n sáròn nè ߛߋߞߎ߬ ߞߊ߬ ߝߏ߲ߓߊ߬ ߟߐ߲߫ ߛߊߙߏ߲߬ ߣߋ߬
Sékou a fait connaissance avec Fomba l'année dernière
Seku made the acquaintance with Fomba last year
Секу познакомился с Фомба в прошлом году
lɔ́n →̌ → 5945 ߟߐ߲
n rame
rame, poteau
stake
подпо́рка
fára , jùba .
lɔ̀nban →̌ ߟߐ߲߬ߓߊ߲
n sorgho
Guinea corn
сла́дкое со́рго
kènde .
lɔ̀nkela →̌ → 154 ߟߐ߲߬ߞߋ߬ߟߊ
n mission
1 •
mission, pouvoir
authority, mission
ми́ссия
kélaya , màra , nɔ̀ , sébaaya , sé , sɛ́nbɛ .2 •
mandat
term of office
полномо́чия, срок исполне́ния обя́занностей
lɔ́nko →̌ → 696 ( savoir affaire ) ߟߐ߲ߞߏ
n connaissance
1 •
connaissance
knowledge
зна́ние
lɔ́nnin .2 •
science
science
нау́ка
lɔ́nkotii →̌ → 263 ( connaissance [ savoir affaire ] propriétaire ) ߟߐ߲ߞߏߕߌ߮
adj savant
scholar
учёный
lɔ́nnin →̌ → 960 ( savoir *nom d'action ) ߟߐ߲ߠߌ߲
n savoir
savoir, connaissance
knowledge
зна́ние
lɔ́nko .
lɔ́nninya →̌ → 260 ( savoir [ savoir *nom d'action ] *abstractif ) ߟߐ߲ߠߌ߲ߦߊ
n culture
culture
культу́ра
lɔ́npɔn →̌ → 56 ߣߐ߲ߓߐ nɔ́nbɔ nɔ́nfɔn ; nɔ́nbɔ .
n liane
liana, vine
лиа́на
tánbi .
lɔ́ɔ →̌ → 401 ߟߐ߮
n désir
1 •
désir
desire
жела́ние
nèyi , sàwo , tàmayi .2 • rn
souffrance devant l'absence de
longing, yearning for
тоска́ по
Sékù lɔ́ɔ` yé à ná lá [Keyita Fajinba] ߛߋߞߎ߬ ߟߐ߮ ߦߋ߫ ߊ߬ ߣߊ߫ ߟߊ
Sékou manque à sa mère
Seku's mother misses him
мать скучает по Секу
lɔ́ɔ →̌ → 401 ߟߐ߮
n marché
market
ры́нок
lɔ́ɔfɛ , sáa .au marché de Conakry (photo moniledereve.wifeo.com)
lɔ́ɔ →̌ → 401 ߟߐ߮
n bois de chauffage
bois de chauffage, bois mort, bois
firewood, wood
дрова́, хво́рост, древеси́на
→ lɔ́ɔ budubudu
wood chips
ще́пки
lɔ́ɔ mán júu só [Diane Mamadi] ߟߐ߯ ߡߊ߲߫ ߖߎ߯ ߛߏ
au village, tout morceau de bois est utile (proverbe)
any log will be of use in the village (proverb)
в дере́вне вся́кое поле́но сгоди́тся (пословица)
lɔ́ɔba →̌ → 11 ( marché *augmentatif ) ߟߐ߯ߓߊ
n semaine de travail
semaine de travail
workweek
рабо́чая неде́ля
lɔ́ɔbalɔ →̌ → 6 ( marché *augmentatif arrêter ) ߟߐ߯ߓߊߟߐ
n foire
fair
я́рмарка
lɔ́ɔbɔ →̌ → 78 ( désir sortir ) ߟߐ߯ߓߐ
n dégoût
disgust
отвраще́ние
lɔ́ɔduu →̌ → 19 ( marché terre ) ߟߐ߯ߘߎ߮
n bourg
market town
посёлок
lɔ́ɔfɛ →̌ → 172 ( marché étendue ) ߟߐ߯ߝߍ
n marché
market
ры́нок
lɔ́ɔ , sáa .
lɔ́ɔfin →̌ → 3 ( marché noir ) ߟߐ߯ߝߌ߲
n week-end
week-end, fin de semaine
weekend
уикэ́нд, выходны́е дни
lɔ́ɔjuu .
lɔ́ɔjuu →̌ → 3 ( marché mauvais ) ߟߐ߯ߖߎ߮
n week-end
week-end, fin de semaine
weekend
уикэ́нд, выходны́е дни
lɔ́ɔfin .
lɔ́ɔkun →̌ → 88 ( marché tête ) ߟߐ߯ߞߎ߲
n semaine
week
неде́ля
lɔ́ɔtɛ .
lɔ́ɔla ( marché coucher ) ߟߐ߯ߟߊ߫
v arrêter une date
vt 1 •
arrêter une date, fixer une date, fixer un jour
fix a date for
намеча́ть, назнача́ть да́ту
2 •
prévoir
anticipate, plan
предви́деть, плани́ровать
lɔ́ɔlɔ →̌ ( marché arrêter ) ߟߐ߯ߟߐ
n visite au marché
1 •
visite au marché
market visit
посе́щение ры́нка
2 •
attrait
attraction
не́что привлека́тельное
lɔ́ɔtɛ →̌ → 67 ( marché intervalle ) ߟߐ߯ߕߍ
n semaine
week
неде́ля
lɔ́ɔkun . lɔ́ɔtɛ fìla l'ò lá mùtun [Jaane. Kafa 1:23] ߟߐ߯ߕߍ߫ ߝߌ߬ߟߊ߫ ߟߴߏ߬ ߟߊ߫ ߡߎ߬ߕߎ߲߫
c'est dans deux semaines d'ici
it will take place in two weeks
до э́того сейча́с две неде́ли
lɔ̀yila →̌ → 96 ( arrêter endroit ) ߟߐ߬ߦߌߟߊ
n rang
position
положе́ние
àran , sáfa .
lɔ̀yiri →̌ → 79 ߟߐ߬ߦߙߌ
n excuse
excuse
извине́ние
dádɔmidakunya , dádɔmidakun , yàfa .
lɔ̀yɔrɔ →̌ ( arrêter endroit ) ߟߐ߬ߦߙߐ
n résultat
result
результа́т
kɔ́fili , nɔ̀ . í d'à lɔ̀yɔrɔ` yé í yɛ̀rɛ̂ mà [Diane Mamadi] ߌ߫ ߘߴߊ߬ ߟߐ߬ߦߐߙߐ ߦߋ߫ ߌ߫ ߦߍ߬ߙߍ ߡߊ߬
tu sentiras les conséquences sur toi-même
you will bear the consequences yourself
ты почу́вствуешь результа́т э́того на себе́
lu →̌ → 107886 ߟߎ߫ nu ; lú ; nú ; nù ; lù .
dtm PL
lú →̌ → 22871 ߟߎ
n concession
compound, extended family
двор, больша́я семья́
gbà .
-lú →̌ → 170 ߟߎ߬ lù nù ; lù .
mrph PL
pluriel
plural
показатель множественного числа
morphème flexionnel marque non-productive du pluriel s'écrit séparé dans les textes en N'ko
-lù →̌ → 170 ߟߎ߬ nù ; lú .
mrph PL
pluriel
plural
показатель множественного числа
morphème flexionnel marque non-productive du pluriel s'écrit séparé dans les textes en N'ko
lúmɔɔ →̌ → 63 ߟߌߡߐ߮ límɔɔ
n mouche
fly
му́ха
lùnɛti →̌ ߟߎ߬ߣߍ߬ߕߌ Source : Fr. lunettes .
n lunettes
spectacles, glasses
очки́
básari , ɲála , núnɛti , básari , ɲála .
l' →̌ → 122950 →n : 112512 ߟߊ߫ lá
v coucher
1.1 • vt
mettre
put
класть, прикла́дывать
kɛ́ , bìla , dòn , lála , sìi . kà dònin` lá dùu` mà ߞߊ߬ ߘߏ߬ߣߌ߲ ߟߊ߫ ߘߎ߱ ߡߊ߬
mettre la charge par terre
to put down a load on the earth
класть но́шу на зе́млю
→ vt kà mùru` lá mɔ̀ɔ` kán` ná [Diane Mamadi]
ߞߊ߬ ߡߎ߬ߙߎ ߟߊ߫ ߡߐ߱ ߞߊ߲ ߣߊ
porter le couteau à la gorge de qqn
to apply a knife to smb.'s throat
приставля́ть кому-л. нож к го́рлу
→ vt k'í bólo` lá kun` kàn
ߞߴߌ߫ ߓߟߏ ߟߊ߫ ߞߎ߲ ߞߊ߲߬
atteindre le but
to reach a goal
достига́ть це́ли, добива́ться це́ли
1.2 • vr
se coucher
lie down, go to bed
ложи́ться, ложи́ться спать
bɛ́lɛ .2.1 • vi
2.2 • vt
faire se coucher pour dormir
lay down to sleep
укла́дывать спать
kà dén` lá ߞߊ߬ ߘߋ߲ ߟߊ
faire l'enfant se coucher (pour dormir)
to put a child to bed
укла́дывать ребёнка (спать)
2.3 • vr
aller se coucher
go to bed
ложи́ться спать
3.1 • vi
se trouver
be situated
находи́ться
... mîn lánin kɔ̀ɔjiba` ... wò dáfɛ̀ [Labzina 1973] ... ߡߌ߲ ߟߊߣߌ߲߫ ߞߐ߰ߖߌߓߊ ... ߥߏ߬ ߘߊߝߍ߬
qui se trouve près du bord de la mer
which is situated… on the coast of this ocean
кото́рая располо́жена… на берегу́ э́того океа́на
3.2 • vt
établir
establish
устана́вливать
→ vt kà gbònkan` lá
ߞߊ߬ ߜߏ߲߬ߞߊ߲ ߟߊ
installer une ruche
to install a beehive
устана́вливать у́лей
→ vt kà sɛ́n` / ɲìɲan` / sɛ̀nbɛsɛnbɛ` lá
ߞߊ߬ ߛߍ߲ / ߢߌ߬ߢߊ߲ / ߛߍ߲߬ߓߍߛߍ߲ߓߍ ߟߊ
jeter un pont / pont de lianes
to make a small bridge (liana bridge, "monkey bridge")
наводи́ть мо́стик (мо́ст из лиа́н, "обезья́ний мост")
4 • vi
apparaître
appear, emerge
возника́ть, появля́ться
bɔ́ , dán , ládan , lánkɛnɛma , sóoro , yé .→ vi són` báda lá nɛ̀ɛ` lá
ߛߏ߲ ߓߘߊ߫ ߟߊ߫ ߣߍ߱ ߟߊ
le fer a rouillé, la rouille est apparue sur le fer
iron has rusted, there appeared rust on the iron
желе́зо заржа́ве́ло, на желе́зе появи́лась ржа́вчина
5 • vi
croire, avoir confiance
believe, trust
ве́рить, доверя́ть
dɛ̀nkɛnɛya .→ vi kà lá Ála lá
ߞߊ߬ ߟ ߊߟߊ߫ ߟߊ
croire en Dieu
to believe in God
ве́рить в Бо́га/ ве́ровать
→ vi ń lánin yé à lá kó..
ߒ߫ ߟߊߣߌ߲߫ ߦߋ߫ ߊ߬ ߟߊ߫ ߞߏ߫..
je pense que
I believe that..
я полага́ю что…
6.1 • vi
tomber
lie
ложи́ться
bè , bùdun , bɛ̀n , fídin , jɔ́lɔn , wòroworo , wɛ́yɛwɛyɛ . mɔ̀ɔ báa sàn mùwan bɔ́ í má sɛ́bɛ` lɔ́n, wò yé lál'í lá lámɔbaa` lè kùn [Kaba. Moso mere:69] ߡߐ߰ ߓߊ߯ ߛߊ߲߬ ߡߎ߬ߥߊ߲߫ ߓߐ߫ ߌ߫ ߡߊ߫ ߛߓߍ ߟߐ߲߫، ߥߏ߬ ߦߋ߫ ߟߊߟߴߌ߫ ߟߊ߫ ߟߊߡߐߓߊ߯ ߟߋ߬ ߞߎ߲߬
si quelqu'un a atteint l'âge de vingt ans et n'a pas appris à écrire, le tort est à ses parents
if a person has reached twenty years and failed to learn how to write, the guilt is with his educator
е́сли челове́к дожи́л до двадцати́ лет и не вы́учился письму́, вина́ за э́то ложи́тся на его́ воспита́теля
6.2 • vt
imputer, accuser de
impute sth., ascribe sth. bad, accuse of sth
припи́сывать что-л., обвиня́ть в чём-л
máfìn .→ vt kà sɔ̀n` lá à lá
ߞߊ߬ ߛߐ߲߭ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
lui imputer un vice
to ascribe a vice to smb
припи́сывать кому-л. поро́к
→ vt kà fàniya` lá à lá
ߞߊ߬ ߝߊ߬ߣߌߦߊ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
imputer le mensonge à qqn
to impute a lie to smb
обвиня́ть кого-л. во лжи
→ vt k'à túru` lá mɔ̀ɔ` kùn [Diane Mamadi]
ߞߴߊ߬ ߕߙߎ ߟߊ߫ ߡߐ߱ ߞߎ߲߬
rejeter la faute de qqch sur qqn
to put the blame for sth. on smb
вали́ть на кого-л. вину́ за что-л
sòn` bɛ́ɛ lála àlê lè mà [Kante. Kodoyidalan] ߛߏ߲߭ ߓߍ߯ ߟߊߟߊ߫ ߊ߬ߟߋ ߟߋ߬ ߡߊ߬
tous les vols lui sont imputés
all stealing is ascribed to him
всё воровство́ припи́сывают ему́
7.1 • vi
ressembler
resemble
быть похо́жим
→ vi kà lá í ɲɔ́ɔn ná [Maninka-English]
ߞߊ߬ ߟߊ߫ ߌ߫ ߢߐ߲߯ ߣߊ
se ressembler
resemble each other, be alike
быть похо́жими друг на дру́га
7.2 • vt
comparer
equate
сра́внивать
mɔ̀ɔ` dí wò wáati` lá mîn mà fàdagbɛlù bára` lá, fó ní wò kɛ́ra pɛ́rɛnta` dí [Labzina 1973] ߡߐ߱ ߘߌ߫ ߥߏ߬ ߥߊ߯ߕߌ ߟߊ߫ ߡߌ߲ ߡߊ߬ ߝߊ߬ߘߊߜߍߟߎ߬ ߓߙߊ ߟߊ߫، ߝߏ߫ ߣߌ߫ ߥߏ߬ ߞߍߙߊ߫ ߔߍߙߍ߲ߕߊ ߘߌ
ce avec quoi on peut comparer cette saison dans le pays des Blancs, c'est le printemps
with which one could compare this sesson in the homeland of Whites, is springtime
то, с чем мо́жно сравни́ть э́тот сезо́н в стране́ бе́лых, э́то весна́
8.1 • vi
imiter, chercher à ne pas être inférieur
imitate, try not to be inferior
подража́ть, стара́ться не уступа́ть
dèyi , jáka , súman .8.2 • vr
imiter, s'efforcer d'être égal
imitate, try to match
подража́ть, имити́ровать, стара́ться сравня́ться
dèyi , jáka , súman .8.3 • vt
assimiler
equate, liken
прира́внивать, уподобля́ть
9 • vt
dire, chanter
tell, sing
расска́зывать, петь
fɔ́ . tòdí tòdi dí lá, ... í dí nsànin` tɔ́ɔ` tɛ̀rɛ wò bɛ́ɛ rɔ́ [Labzina 1973] ߕߏ߬ߘߌ߫ ߕߏ߬ߘߌ߫ ߘߌ߫ ߟߊ߫، ... ߌ߫ ߘߌ߫ ߒߛߊ߬ߣߌ߲ ߕߐ߮ ߕߍ߬ߙߍ߫ ߥߏ߬ ߓߍ߯ ߙߐ
quel que soit le conte qu'on raconte tu y trouveras le nom du lièvre
whatever tale will be told, … you will always hear the name of the hare
каку́ю бы ска́зку ни расска́зывали, … в любо́й ты услы́шишь и́мя за́йца
àlu yé wò lè sàna` lála kó... [Labzina 1973] ߊ߬ߟߎ߫ ߦߋ߫ ߥߏ߬ ߟߋ߬ ߛߊ߬ߣߊ ߟߊߟߊ߫ ߞߏ߫...
il y a le proverbe suivant: (litt : ils disent ce proverbe-là)
they use to say this proverb, saying…
есть така́я посло́вица, что… (букв.: они́ говоря́т таку́ю посло́вицу)
10 • vt
ranger
arrange
приводи́ть в поря́док
dɔ́bɛ̀n , lɔ̀ .11 • vt
débroussailler
clear
расчища́ть
Mǔsà báda jàarofɛ` lá [Diane Mamadi] ߡߎ̌ߛߊ߬ ߓߘߊ߫ ߖߊ߰ߙߏߝߍ ߟߊ
Moussa a débroussaillé un terrain pour les aubergines
Musa has cleared a plot for eggplants
Му́са расчи́стил уча́сток под по́ле баклажа́н
12 • vt
rajouter
add
прибавля́ть
fàda . ... k'ò lá hɔ́rɔya` n'í lá báara ɲuman` tɔ̀` kàn [Kaba. Moso mere:70] ... ߞߴߏ߬ ߟߊ߫ ߤߙߐߦߊ ߣߴߌ߫ ߟߊ߫ ߓߊ߯ߙߊ߫ ߢߎߡߊ߲ ߕߐ߭ ߞߊ߲߬
et de le rajouter à la libération et tes autres bonnes actions
… and to add it to the liberation and your other great deeds
… и приба́вить э́то к освобожде́нию и други́м твои́м до́брым дела́м
ń báa fɔ́lɔ` kɛ̀lɛ kóɲalù lɔ́n, ń dí fɛ̀ɛrɛ kúdalù sɔ̀dɔ́n kà wò ~ ń tálù kàn ߒ߫ ߓߊ߯ ߝߟߐ ߞߍ߬ߟߍ߫ ߞߏߢߊߟߎ߬ ߟߐ߲߫، ߒ߫ ߘߌ߫ ߝߍ߰ߙߍ߫ ߞߎߘߊߟߎ߬ ߛߐ߬ߘߐ߲߫ ߞߊ߬ ߥߏ߬ ~ ߒ߫ ߕߊߟߎ߬ ߞߊ߲߬
si j'obtiens des connaissances au sujet des anciennes guerres, j'apprendrai de nouvelles techniques que j'ajouterai aux miens
if I learn about the wars of the past, I will get new ways to apply to add to mine
е́сли я бу́ду знать о во́йнах пре́жних времён, я получу́ но́вые сре́дства, кото́рые смогу́ добавить к моим
13.1 • vi
être en relation
be in relation
быть свя́занным
13.2 • vt
appliquer
apply
применя́ть
láwali .14 • vi
servir, agir au profit
serve, act
служи́ть под нача́лом, де́йствовать
15 • vi
→ vi k'à jùsu` lá
ߞߴߊ߬ ߖߎ߬ߛߎ ߟߊ
calmer (l'âme)
calm down (soul)
успока́ивать (душу)
→ vi k'í jùsu` lá, k'í jùsu` lá kúdun` ná [Diane Mamadi]
ߞߴߌ߫ ߖߎ߬ߛߎ ߟߊ߫، ߞߴߌ߫ ߖߎ߬ߛߎ ߟߊ߫ ߞߎߘߎ߲ ߣߊ
se calmer; reprendre son contrôle
to gain control of oneself, to calm down
бра́ть себя в ру́ки, успока́иваться
→ vi kà tɔ́ɔ` lá mɔ̀ɔ` lá
ߞߊ߬ ߕߐ߮ ߟߊ߫ ߡߐ߱ ߟߊ
nommer qqn , donner un nom à qqn , baptiser
name smb
дава́ть и́мя кому-л
→ vi kà X tɔ́ɔ` ~ {Y lá}
ߞߊ߬ ߞ߭ ߕߐ߮ ~ {ߦ ߟߊ}
nommer qqn {d'après Y}, baptiser
name X {in Y's honour/ with Y's name}
дава́ть и́мя Х-у. {в честь Y-а}
àlu dén wò dúmanba lè àlu ɲɛ́, àlu bára à tɔ́ɔ` lá ߊ߬ߟߎ߫ ߘߋ߲߫ ߥߏ߬ ߘߎߡߊ߲ߓߊ߫ ߟߋ߬ ߊ߬ߟߎ߫ ߢߍ߫، ߊ߬ߟߎ߫ ߓߙߊ߫ ߊ߬ ߕߐ߮ ߟߊ
cet enfant est une grande joie pour eux, ils l'ont déjà bâptisé
this child is a great joy for them, they have already named him
э́тот ребёнок -- больша́я ра́дость для них, они́ уже́ да́ли ему́ и́мя
→ vi kà jɛ̀yí` lá à lá
ߞߊ߬ ߖߍ߬ߦߌ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
fonder son espoir sur qqn /qqch
to set one's hopes on smb./sth
возлага́ть наде́жды на кого/что-л
→ vi kà kɔ́nɔ` lá à lá
ߞߊ߬ ߞߣߐ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ
engrosser
get smb. pregnant
обрюха́тить кого-л., сде́лать бере́менной
→ vi yíridennù yé àlu lála
ߦߙߌߘߋ߲ߣߎ߬ ߦߋ߫ ߊ߬ߟߎ߫ ߟߊߟߊ߫
les fruits se forment à partir des ovaires (des fleurs)
fruits set, fruits form ovaries
плоды завязываются
→ vi kà kíli` lá
ߞߊ߬ ߞߟߌ ߟߊ
pondre
lay eggs
нести́сь, нести́ яйца
ní jànkaro nìn yé sìsɛ kílilala` lá, à tɛ́ kíli síyaman lála ߣߌ߫ ߖߊ߲߬ߞߊߙߏ߫ ߣߌ߲߬ ߦߋ߫ ߛߌ߬ߛߍ߫ ߞߟߌߟߊߟߊ ߟߊ߫، ߊ߬ ߕߍ߫ ߞߟߌ߫ ߛߌߦߊߡߊ߲߫ ߟߊߟߊ߫
si une poule pondeuse a cette maladie, elle ne pond pas beaucoup d'oeufs
if a laying hen has this disease, it does not lay many eggs
е́сли ку́рица-несу́шка больна́ э́той боле́знью, она́ не несёт мно́го яиц
→ vi kà lá à dɔ́
ߞߊ߬ ߟߊ߫ ߊ߬ ߘߐ
s'arrêter
fall, stop
па́дать, прерыва́ться, прекраща́ться
→ vi kúma` báda lá à dɔ́ [Diane Mamadi]
ߞߎߡߊ ߓߘߊ߫ ߟߊ߫ ߊ߬ ߘߐ
la conversation s'est arrêtée
the talk has stopped
разгово́р замо́лк/ прерва́лся
sànsán` báda lá à dɔ́ ߛߊ߲߬ߛߊ߲ ߓߘߊ߫ ߟߊ߫ ߊ߬ ߘߐ
la clôture est tombée
the fence has fallen
и́згородь упа́ла
→ vi kà wúya` lá à lá, kà wúya` lá à kùn
ߞߊ߬ ߥߎߦߊ ߟߊ߫ ߊ߬ ߟߊ߫، ߞߊ߬ ߥߎߦߊ ߟߊ߫ ߊ߬ ߞߎ߲߬
calomnier qqn
to slander smb., to accuse smb. falsely
оболга́ть/ оклевета́ть кого-л., обвини́ть облы́жно
l' →̌ → 181317 ߟߊ߫ lá lá ; ná ; n' .
pp à
1 •
à
at
на
kùn , mà .2 •
l' →̌ → 29705 ߟߋ߬ lè lè ; lê ; nè ; n' .
prt FOC
1 •
2 •
eh bien
well
ну