Ɛ - ɛ
intj ah!ah! á, áà (interjection de surprise joyeuse, d'admiration). ɛ́ ! nìn ka cá dɛ́ ! eh ! ça c'est trop !
pers 3SG EMPH3SG EMPH (surtout utilisé dans le style indirect). Ncí kó : àle fɔ́lɔ dè bɛ́ à dàntígɛ Nci dit que c'est lui qui va s'expliquer en premier
prt ainsiainsi, alors, or…o ka kɛ taga ye. suruku ɛ ka taga nsaban geren tigɛ. sonsannin ɛ ka taga a sɔrɔ : musokɔrɔba a bɛ sɛnɛ kɛ.…(gorog_meyer-contes_bambara1974_37.dis.html)
Ɛcopi→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 EcopiEcupi; Ɛtiyopi; Etiyopi
n prop TOPÉthiopie (pays).…arasitaw ka fɔlisen ye Erege ye ; nka arasitaya yɛrɛ ye jogo ye. Ɛcopi jamana na siya min bɛ wele Amarini, o bɛ mɔgɔ tilennen wele arasita.…(kibaru531_08jara-azizi_wonderi.dis.html)
intj euheuh, heu (mot d'hésitation).
intj pas possible!…ɛ n ko n b'a dɔn. a muso tɛ Maminɛjan ye wa ? ɔnhɔn, o yɛrɛ de ye ne ba ye. ɛɛ n ko b'a dɔn. ɛ ne ko, e yɛrɛ tɔgɔ ye di ? ne tɔgɔ ye Batɔman.…(diabate-lahaji_ka_musoninncininko.dis.html)
1 • pas possible! hà (étonnement).
2 • eh (réponse à un appel).
Ɛfɛmi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0
n prop ABRABR, FMI, Fond Monétaire International
ɛ̀hɛ́ hɛ̀ɛ́
intj ohéohé, holà (interjection servant à interpeller quelqu'un).…Ŋɛɲɛkɔrɔ ka Tonnkan ye yɛlɛ bilen daminɛ : - ɛhɛ ! ɛhɛ ! nin fana ye kabako dɔ ye ! nin kɛra baara dɔ ye tugun ! a tora ten.…(jabate-ngenyekoro_ka_tonnkan.dis.html)
ɛkisitansilini→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0
n prop Extencilline (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n hectare jírikɔnɔ, tari, táari Diyon musow (...) bɛ wuli juma o juma kabini donon kanɲɛ fɔlɔ, k'u kunda Usumani ka jiriforo kan, o min bɛ ɛkitari kelen bɔ (Kibaru facebook 31/8/2022) ETRG.FRA.
n hectomètre ETRG.FRA. kɛmɛmɛtɛrɛ.…kɛmɛmɛtɛrɛ bɛ wele fana tubabukan na Ekitomɛtɛrɛ. kɛmɛmɛtɛrɛ bɛ sɛbɛn ( kɛm ). ɛkitomɛtɛrɛ bɛ sɛbɛn ( ƐM ). kɔlɔsili : ni daw bɛ sigi katimu kɔnɔ, so kelen jateden kelen.…(kibaru532_06tarawele-maakorobaro_kememetere.dis.html)
n examen kɔ́rɔbɔli Ŋunuŋunukan cayalen bɛ ɲinan ɛkizamɛnw kunkan, n'o ye lakɔliw kiimɛniw ye. (Kibaru 488, 2012) ETRG.FRA.
ɛkɔliso→̌→ 1( école maison ) làkɔlisoɛkɔliso.
n école kàlankɛyɔrɔ, kàlanyɔrɔ, làkɔli.
ɛ́lajì→̌→ 0 álajìlájì; ɛ́lihajì; hájì; ɛ́li hájì; ɛ́lajì.
n hadjihadji, hadj (musulman qui a fait le pélerinage à la Mecque).
intj pouah buruuu, tú (interjection de mépris).… kunna da man ɲi, sabali sira tɛ, nka, a fa n'a ba dogolen tɛ koyi ; ɛlɛ , fitiriwaleya don payi, yɛrɛdɔnbali de bɛ kunnada fasayi.…(sankore11_06kamara-fa_so_baara.dis.html)
intj eh bieneh bien, alors áyìwa (une conséquence naturelle).… mɔgɔw y'u ni fɛn min miiri sa, ɛlɛɛ kɛlɛmasadenw don, u yɛrɛ na kɛ kɛlɛmasaw ye koyi ! an fɛ, Mali la, mun ye Mali yɛrɛ diya dɛ ? n …(jabate-ngenyekoro_ka_tonnkan.dis.html)
Ɛli→̌→ 7→n.prop/n : 0 →n.prop : 7→n : 0
n prop NOM ETRGOmar al- (Omar al-Bashir, président du Soudan, 1989-).…a ye kalanw fana kɛ a fa Ahamadi Bɛni Ahamadɛ, a binaakɛ Mahamudu ani a bɛnkɛ ɛli Muktari bolo ; kasɔrɔ ka san caman wɛrɛ kɛ Sankore la kalan na.…(kibaru415_04tumutu_kera.dis.html)
ɛ́li hájì→̌→ 0 álajìlájì; ɛ́lihajì; hájì; ɛ́li hájì; ɛ́lajì.
n hadjihadji, hadj (musulman qui a fait le pélerinage à la Mecque).
ɛ́lihajì→̌→ 1 álajìlájì; ɛ́lihajì; hájì; ɛ́li hájì; ɛ́lajì.
n hadjihadji, hadj (musulman qui a fait le pélerinage à la Mecque).…a tɔgɔ dara Ɛlihaji masa Musa. a ye kunnafoni sɔrɔ k'a to Makan, k'a ka kɛlɛkuntigi Sagamanjan ye Gawo minɛ.…(kibaru527-03kankun_musa.dis.html)
Ɛmɛnela→̌→ 5→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 5
n prop ABRABR, MNLA, Mouvement national pour la libération de l'Azawad…Ɛmɛnela ni Mujawo karilen ɲɔgɔn na, Ɛmɛnela kɛlɛkuntigi, Bilali Agi Serifu sɛbɛkɔrɔ joginna.…(kibaru528_07ture_konta-burukina_kojugubakelaw.dis.html)
Ɛmiya→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0
n prop ABRABR, MIA, Mouvement islamique de l'Azawad (existait en janvier -- mai 2013).
Ɛndelimani→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0
n prop TOP (une localité entre Menaka et Ansɔngo).
n indépendant Kidali dugu yɛrɛ kɔnɔ, Ɛndepandanw ye yen depite 3 ta ka bɔ Ɛripeyɛmu/RPM ni Iyɛride/URD ɲɛ kan ni 65% sɔrɔli ye. (Kibaru 502, 2013) ETRG.FRA.
n indice baarakɛla minnu tun tɛ ɛndisi 1382 kɔnɔ ... (Kibaru 585, 2021) ETRG.FRA.
ɛndisirɛli→̌→ 3 ɛndisiriyɛli
adj industriel endisiriyɛli; ɛndisiriyɛli jagokɛla don Zoni Endisiriyɛli la Bamakɔ (Kibaru n°527, 12/2015) O sen fɛ, Peresidan Amadu Tumani Ture y'a jira k'a fɔ ko a n'a ka gofɛrɛnaman mɔgɔw bɛna u teliya walasa ka ɛndisirɛlikow don bala kosɛbɛ an ka jamana kɔnɔ. (Fasokan, 2009 08) ETRG.FRA.
n industrie ɛndisitiri M GORIBACEWU ye jòyòròba di a ka jèmukan kònò baarakèminènw jurudonni n'u singali la cikè ni èndisiri walew la.(Irisila kunnafonisɛbɛn, 1988 08) Sukarodilan izini « Agoro Ɛndisitiri » ye taari 696 labɛn k'o sɛnɛ; (Kibaru 516, 2016) ETRG.FRA.
adj industriel endisiriyɛli; ɛndisirɛli jagokɛla don Zoni Endisiriyɛli la Bamakɔ (Kibaru n°527, 12/2015) O sen fɛ, Peresidan Amadu Tumani Ture y'a jira k'a fɔ ko a n'a ka gofɛrɛnaman mɔgɔw bɛna u teliya walasa ka ɛndisirɛlikow don bala kosɛbɛ an ka jamana kɔnɔ. (Fasokan, 2009 08) ETRG.FRA.
n industrie ɛndisiri M GORIBACEWU ye jòyòròba di a ka jèmukan kònò baarakèminènw jurudonni n'u singali la cikè ni èndisiri walew la.(Irisila kunnafonisɛbɛn, 1988 08) Sukarodilan izini « Agoro Ɛndisitiri » ye taari 696 labɛn k'o sɛnɛ; (Kibaru 516, 2016) ETRG.FRA.
adj indien…o waatiw la, u ka diɲɛ koɲɛɲinitaama kɛbaga ŋana dɔ tun ye Zɛngi Hi ye. ale ye geji ɛndiyɛn tigɛ ka na fo Afiriki.…(kibaru548_05konta-siniwaw.dis.html)
n Indien… Afiriki ka taama k'i kun da kɔrɔn kan sa, o taama b'i lase o yɔrɔ kofɔlen kelen ninnu na : i bɛ ɛndiyɛn kɔgɔji tigɛ, ka Pasifiki kɔgɔji tigɛ, ka se Ameriki ma…(jekabaara003_6dinye_yorow.dis.html)
Ɛndonesi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 ƐndoneziIndonezi
n prop TOPIndonésie
Ɛndonezi→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Indonezi; Ɛndonesi
n prop TOPIndonésie…jamana minnu bɛ ten kan diɲɛ kafeko la, olu ye Berezili, ka Wiyetinamu da o kan, Kɔlɔnbi, Ɛndonezi ani Ecopi. kafesun fan bɛɛ ye nafa ye, a fara, a bulu, a den, adw.…(kibaru549_02konta-kafe_buruju.dis.html)
Ɛ́ndu→̌→ 6→n.prop/n : 0 →n.prop : 6→n : 0 Híndi; Éndu
n prop TOPInde… : san 1300 waati y'a sɔrɔ Erɔpu gun mɔgɔw tɛ mugu dɔn marifa la ; kasɔrɔ siniwaw ni ɛnduw tun bɛ baara kɛ n'o ye, o tun bɛ san ba hakɛ bɔ…(kibaru415_05yelema_donni.dis.html)
n infirmerie Jɛkulu caman fana bɛ yen, olu ye furakɛlikɛyɔrɔw (Ɛnfirimeri) dayɛlɛ. (Kibaru 523, 2015) ETRG.FRA.
n infirmier básikɛla, dɔ̀gɔtɔrɔ, fúrakɛla Mɔgɔ filanan min sara Ebola bana fɛ, o tun ye kɛnɛya tigilamɔgɔ dɔ ye min bɛ wele tubabukan na Ɛnfirimiye; n'o ye dɔgɔtɔrɔ misɛnnin dɔ ye. (Kibaru 514, 2014) ETRG.FRA.
n info Faransijamana na kunnafonidiyɔrɔ min bɛ wele Faransi Ɛnfo, o ye ɲininkali kɛ Kirisitini Usuziyu la.(Kibaru 504, 2014) ETRG.FRA.
ɛnfɔrimatiki→̌→ 0 ɛnfɔrɔmatiki
n ɛnfɔrɔmatiki informatique O kunnafonifɛɛrɛ kuraw ye, ɛnfɔrɔmatiki, ɛntɛrɛnɛti, jufakɔnɔtelefɔni, tabulɛtiw an'olu ɲɔgɔnnaw. (Kibaru 549, 2017) ETRG.FRA.
n ɛnfɔrimatiki informatique O kunnafonifɛɛrɛ kuraw ye, ɛnfɔrɔmatiki, ɛntɛrɛnɛti, jufakɔnɔtelefɔni, tabulɛtiw an'olu ɲɔgɔnnaw. (Kibaru 549, 2017) ETRG.FRA.
Ɛ̀njen→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 fr. Indien
n prop TOPOcéan Indien (océan).
n impérialiste Nka u ka kèwale jugu ninnu si ma kè u jènyògòn juguw kò, n'o ye ènperiyalisiw ye, minnu bè mugu ni kisè d'u ma, k'u jò u kòkòrò u ka subahana baaraw la. (Faso kumakan, 1982) ETRG.FRA.
n impérialisme Nafoloɲinijamanaw kɔnɔ, nafolotigiw ka nata bɛ jamana nafasɔrɔsiraw bɛɛ kan. (...) U b'o ɲini cogo bɛɛ la; n'u dɛsɛra, u bɛ marifa ta k'o jamana kɛlɛ. U ye Afiriki mara ten de. A bɛ fɔ o de ma ko « ɛnpɛriyalismu ». Ale de bɛ na ni diyagoyafanga sigili ye jamana tɔw kunna; (Jama 08, Dunbuya, Faantan ka miiriya) ETRG.FRA.
n imprimerie gafe minw bòra kosa in na, ènpirimeri kase keyita la, olu ye misali fòlòw ye. (Kibaru n°65, 1977) ETRG.FRA.
n inspecteur ɛnsipɛtɛri Olu ka ɲɛmɔgɔba, Ɛnsipɛkitɛri Zenerali Bubakari Baba Jara, ale ko a tɛ peresidanya ɲini bilen siɲɛ fila.(Kibaru 549, 2017) ETRG.FRA.
n inspecteur ɛnsipɛkitɛri Mɔgɔ 9 ninnu ni Ɛnsipɛtɛri polisi Usumani Fanɛ tun bɛ kaso la ɲɔgɔn fɛ, nka o ma sɔn ka boli. (Kibaru 525, 2015) ETRG.FRA.
n insuline Mɔgɔ dɔ jolila sukaro hakɛ bɛ se ka dɔgɔya ni o ye a sɔrɔ a bɛka fura ta min tɔgɔ ɛnsulini (insuline) walima sukarodunbana fura wɛrɛ, ani ni a ka fura tata hakɛ ka ca, a tɛ dumuni kɛ ka ɲɛ, a bɛ fangalabaara baaraw kɛ kojugu, ni a bɛ mɛn ka a sɔrɔ a ma dumuni kɛ walima ni a bɛ dɔlɔ min. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n intégriste N'u m'a fɔ k'i ye « Ɛntegirisi » ye, u b'a fɔ k'i ye « terorisi » ye. Nin bɛɛ ye dansagonmɔgɔw ko ye. (Kibaru 499, 2013) ETRG.FRA.
ɛntɛrɛnɛti→̌→ 2 ɛntɛrinɛtiɛntɛrɛnɛti.
n Internet…kɛnɛya kunkan jaw bɛ sɔrɔ diɲɛ yɔrɔ bɛɛ la, kasɛtilama ni diwidilama bɛɛ, ani ɛntɛrɛnɛti kan.…(dogotoro_00kunnafoni_damadow.dis.html)
adj international ɛntɛrinasɔnali Hali sisan, n bɔra ka Bariseloni ni Ɛntɛrinasiyɔnali ka ntolatan lajɛ. (Fasokan, 2010/04) ETRG.FRA.
ɛntɛrinasɔnali→̌→ 3 ɛntɛrinasiyɔnali
adj international ɛntɛrinasiyɔnali Hali sisan, n bɔra ka Bariseloni ni Ɛntɛrinasiyɔnali ka ntolatan lajɛ. (Fasokan, 2010/04) ETRG.FRA.
ɛntɛrinɛti→̌→ 99 ɛntɛrɛnɛti.
n Internet…ne hali sa an ma kɛ hakilitigi ye porozɛ, i n’ a fɔ i y'a fɔ cogo min na, n'o de bɛ mɔgɔw kalan ɛntɛrinɛti la fu, o y'a bɛɛ fura ye.…(Fasokan2009-11_temen_te.dis.html)
n enzeniyɛri ingénieur Enzeniyɛri don forobayɔrɔw jɔli sira kan. (Kibaru 534, 2016) ETRG.FRA.
n sel d'Epsomsel d'Epsom, sulfate de magnésium Ɛpisɔmu kɔkɔma, Sels d’Epsom (maɲeziyɔmu silifatilama, sulfate de magnésium): kɔnɔmagayalan ani ŋɛɲɛfura:... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
ɛ́reni→̌→ 0 ɛ́rɛniéreni; érini; ɛ́reni.
n érini hernie káliya, ɛ́rɛni A fisa ka ka furudimi furakɛ kabini a daminɛ. Ni o tɛ a bɛ se ka basi bɔn jugumanba lase a tigi ma walima ɛrini. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) Farikolo yɔrɔ dɔ farali k'a kɔnɔfɛn npurugutu ka bɔ o wo fɛ, o bana de bɛ wele tubabukan na ereni (hernie). (Kibaru 550, 2017) ETRG.FRA.
ɛ́rɛni→̌→ 0 éreni; érini; ɛ́reni.
n herse hɛrɛsi.
ɛrɛtɛrɛti→̌→ 0 eretɛrɛtiɛrɛtɛrɛti.
n retraiteretraite, pension dògotu, káluwa, sɛ̀gɛnnabɔ́, pansɔn.
n retraite dògotu, káluwa, sɛ̀gɛnnabɔ́ eretɛrɛti A bɛ ɛrɛtɛrɛti la sisan. (Traoré, Hinɛ nana, III,0) Tubabubaarakɛla minnu bolobɔra (ka taa sɛgɛnnabɔ la) n'o ye eretɛrɛti ye, olu bɛ wari min ta, a bɛ fɔ o de ma pansɔn.(Kibaru 538, 2016-11) ETRG.FRA.
n rayon Kasɔrɔ k'a ta dugukolo cɛmancɛ la ka n'a dawolo la n'o ye dugukolo Ɛrɛyɔn ye, o ye kilomɛtɛrɛ 6400 ye. (Kibaru 477, 2012) ETRG.FRA.
n raisin tùbabunpegu.…aw bɛ sɔrɔ k'o bɛɛ kɛ bɔlininɲɛ kelen kafeji kalaman na. aw b'o ni ɛrɛzɛn tulu min ɲɔgɔn fɛ.…(dogotoro_01farafinfuraw.dis.html)
Ɛri→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Irilandi
n prop TOPIrlande (pays).…Peyidegali fana ye irisijamana gosi 3 ni 0. Korowasi ye Ɛsipaɲi gosi 2 ni 1. Ɛri jamana min dɔnnen tɛ, o ye Itali gosi 1 ni 0.…(kibaru534_08konta-eropu_gun_ntolatan.dis.html)
n ergométrineergonovine ɛrigonowini Nin fura ninnu bɛɛ ositosini, mizopɔrɔsitɔli , ɛrigometirini (ergométrine) a dɔnnen don ni ɛrigonowini ye (ergonovine) bɛ denso n’a joli siraw kolo gɛlɛya. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n ergonovineergométrine Ni ɛrigonowini (ergonovine), ositosini (ocytocine), walima mizopɔrɔsitɔli (misoprostol) bɛ aw bolo kɔrɔ, aw bɛ o pikiri kɛ jibaatɔ la. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n ergotamine Walima aw bɛ se ka ɛrigotamini kisɛ ɲini kafeyini bɛ min na (ergotamine +caffeine), uzinitigi ka tɔgɔ dalen Kafɛrigoti, Cafergot (sɛbɛn ɲɛ Ɛrigotamini, ergotamine). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n herpès hɛripɛsi Kurukurubana min bɛ mɔgɔ dogoyɔrɔw minɛ, o kasaara ka bon kosɛbɛ. Tubabukan na, a bɛ wele « Hɛripɛsi zenitali ». (Kibaru 525, 2015) ETRG.FRA. kùrukurubana, súfɛfarigan.
Ɛ̀ropi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 ÈrɔpuƐ̀ropu
n prop TOPEurope
Ɛ̀ropu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 ÈrɔpuƐ̀ropi
n prop TOPEurope
prt est-ce queest-ce que kɔ̀rí ee Seku Maru ɛseke ni Seku Maru ka kɛlɛ tun ye n ka farin ye ten cɛw bɛ n bolo n ka farin, maa tun ye se Segu la wa ? (M'Baba Diallo, Les conquêtes d'El Hadj Omar ) ETRG.FRA.
n escrime Eziputi jamana ye ŋanaminɛ ŋana ye Ɛsikirimu na : Ɛsikirimu ye murulakɛlɛ ye.(Kibaru n°530, 2016) ETRG.FRA.
n escroc kàratukaratumɔgɔ, nánbarakɛla, yúru.
Ɛsipaɲi→̌→ 66→n.prop/n : 0 →n.prop : 66→n : 0
n prop TOPEspagne (pays).…ni cɛ in sigilen bɛ wula kɔnɔ walima duguba kɔnɔ. ni a bɛ tunga fɛ Faransi, Ɛsipaɲi walima nansarajamana dɔ kan. ni nin sarati ninnu ma sabati cɛ min na bi, o sen tɛ furuko la.…(kibaru532_04jalo-dannabaliya_ni_nata.dis.html)
n espagnol…* waleɲumandɔn ni foliw *. David Werner de ye nin gafe in sɛbɛnbaga fɔlɔ ye ɛsipaɲi ni angilɛkan na.…(dogotoro_00dogotoro_te_sigida_min_na.dis.html)
ɛsipaɲikan→̌→ 3( espagnol cou )
n langue espagnolelangue espagnole
n espoir hákili, jìgila, jìgi O kɔfɛ a bilala Kadew kunna san 1995; ka « Ɛsipuwariw » degelikaramɔgɔya fana kɛ yanni a ka bila Samatasɛgɛw kunna.(Kibaru 498, 2013) ETRG.FRA.
n stadestade, équipe de foot sitadi kupu Kabarali san 1989 n' o Tara Malisɛgɛw fɛ ani « UFOA » n' o Tara ɛsitadi Maliɛn fɛ (Kibaru 281) ETRG.FRA.
n stationstation, station d'essence Polisiso nyèmò ye kangari min da mobilitigiw ye, o de y'u ka mobili bilali ye kèrè fè, n'a taji banna, ka taa esansi nyuman nyini èsitasòn na.(Faso kumakan, 1983) ETRG.FRA.
n estrogènesestrogènes, oestrogènes Bangekɔlɔsi fɛɛrɛ minnu bɛ fara ɲɔgɔn kan ɔrimɔni suguya 2 bɛ u bɛɛ la ni u bɛ wele ko ɛsitorojɛni ani porojɛsitin. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Ɛtiyopi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 EcopiEcupi; Ɛcopi; Etiyopi
n prop TOPÉthiopie (pays).…nzo ekan ngaky sigira a nɔ la. oua minisitiriw y'u ka tɔnsigi mugannan kɛ Adisabeba, Ɛtiyopi faamadugu la, feburuye kalo tɛmɛnnen in kɔnɔ.…(kibaru013_04o_u_a.dis.html)