An kàna baara ̀ bìla bolo kɔfɛ̀.
Nsàna
Mɔ̀gɔ ka ɲ’i bara dè.
|
KÀLAN 20 - NÌN KÀLAN ÌN KƆNƆ
Kàlanni àni Sèginkanni.
- X bìla bolo kɔfɛ̀
- Mɛɛn X la
- X-ko
- subordonnées relatives
- Ɲɛsin X mà
- Kà ɲɛ̀
- constructions avec participe -len
- X ka fìsa Y ye.
- Fo kà
Source : Intermediate Bambara – pp. 249-254
Audio web (Anglais, Bambara) : 20a, 20b, 20c
index audio : www.iu.edu
Texte – 1.bolo kɔfɛ̀ – 2.mɛɛn – 3.X-ko – 4.min/ò – 5.ɲɛsin – 6.kà ɲɛ̀ – 7.V-len – 8.ka fìsa – 9.fo kà – 10.minw/olù – 11.à/min – Vocabulaire
An kàna baara bìla bolo kɔfɛ̀.
Seriba wulila kà bɔ Masabugu la, k’à bɛna baara ɲini galodugu ̀ kɔnɔ. Tìle tan ni duuru, à bɛ yaalala sìyɔrɔko la. Su fɛ̀, à b’i da sugu kɔnɔ, ga kolon kɔrɔ. Wari min tùn b’à kùn, à y’ò dun k’à ban. Kùlusi ni dùlɔki minw tùn b’à la, òlu kɛra fìni kolon ye. Seriba kɔnɔgànna. À m’à dɔn à bɛna min kɛ. À tùn bɛ warinin minw sɔ̀rɔ dònita ̀ la, ò tɛ se hali k’à balo. Kɔngɔ àni sɛ̀gɛn ye Seriba fàsa fo k’à hàlaki. Sàn fìla, Seriba bɛ yaalala, à ma baara sɔ̀rɔ. Tùma dɔw, denmisɛnw bɛ wɔ̀yɔ à nɔ̀fɛ̀, ù b’à fɔ : "Fàtɔ, fàtɔ." Ù b’à bòn ni gɔngɔrɔ ye, Seriba bɛ bòli k’i dògo. À b’à fɔ à yɛ̀rɛ̂ ye : "e ala, ne ye mùn kɛ ? I tɛ hinɛ ne la wà ? I tɛ hɛrɛ kɛ ne ye wà ?". Don dɔ la, cɛ̀kɔrɔba kelen y’à ye, à hinɛ y’ò mìnɛ, ò y’à wele k’à fɔ à ye, à ka sègin à fàso kɔnɔ, à ka taa ci ̀ kɛ kosɛbɛ n’à b’à fɛ̀ kà hɛrɛ sɔ̀rɔ. Seriba sèginna kà nà Masabugu la. À y’i ɲɛsin sɛ̀nɛ mà. Jirikɔnɔ kelen àni tila, à y’ò kɛ tìga ye. À y’à ka fòro ìn baara kà ɲɛ, fo à yɛ̀rɛ̂ nisɔndiyara. Sùmanladon ̀ bannen, Seriba y’à fàamu ko dùgukolo tɛ mɔ̀gɔ nɛ̀gɛn, bawò Seriba ka tìga ye waa wɔɔrɔ sɔ̀rɔ. Seriba ye so ɲùman jɔ̀ kà mùso ɲùman furu, kà mìsiba n’à den sàn, kà baw sàn. Yɛrɛdɔn ka fìsa ni sodɔn ye. Aw k’à dɔn ko dùgukolo tɛ mɔ̀gɔ nɛ̀gɛn abada. |
(Nìn bɔra Kìbaru kɔnɔ, nimɔrɔ 12, ɲɛ 3. Sedu Ture tùn y’o sɛbɛn k’à ci Kìbaru kàlanbagaw kumayɔrɔ.).

Ɲìninkali
1. Seriba bɔra min ? | |
2. À taara min ? | |
3. Mùnna à taara galodugu ̀ kɔnɔ ? | |
4. À ye sìyɔrɔ sɔ̀rɔ joona wà ? | |
5. À ye waati jùmɛn kɛ sìyɔrɔɲini na ? | |
6. À tùn bɛ da yɔrɔ jùmɛn ? | |
7. À ye mùn k’à kùnwari la ? | |
8. Mùn kɛr’à ka fìniw na ? | |
9. À kɔnɔgànna wà ? | |
10. À tùn bɛ mùn baara kɛ ? | |
11. À tùn bɛ wari caman sɔr’o•la wà ? | |
12. Ò wari tùn bɛ se k’à balo wà ? | |
13. Kɔngɔ ni sɛ̀gɛn ̀ ye mùn kɛ Seriba la ? | |
14. Seriba ye sàn jòli kɛ yaala la ? | |
15. À ye baara sɔ̀rɔ wà ? | |
16. Denmisɛnw tùn bɛ mùn k’à la ? | |
17. À tùn bɛ mùn fo à yɛ̀rɛ̂ ye ? | |
18. Ò kɔrɔ ye mùn ye ? | |
19. Cɛ̀kɔrɔba ̀ y’à wele ka mùn f’à ye ? | |
20. Mùnna cɛ̀kɔrɔba ̀ y’ò f’à ye ? | |
21. Seriba sèginna so ̀ wà ? | |
22. À y’i ɲɛsin mùn mà ? | |
23. À ye mùn sɛ̀nɛ ? | |
24. À ka fòro kɛnɛ ̀ hakɛ tùn ye mùn ye ? | |
25. Sùmanladon bannen, Seriba ye mùn fàamu ? | |
26. Mùn y’à to à y’ò fàamu ? | |
27. À ye sɔ̀rɔ kɛ wà ? | |
28. À ye mùn kɛ n’à ka wari ye ? |

Billet de loterie, 1973
paru dans Kìbaru n°12, février 1973

Loterie aujourd’hui http://www.france24.com/fr/20120407...
Kà X bìla bolo kɔfɛ̀
Bìla nɔ la
An kàna baara ̀ bìla bolo kɔfɛ̀. |
balimaya ̀ |
teriya ̀ |
mɔ̀gɔya ̀ |
seli ̀ |
kàlan ̀ |
sɛ̀nɛ ̀ |
kànu ̀ |
ɲùmanya |
mɛɛn
Bàro mìsɛn
A. À mɛɛnna sìyɔrɔ ɲini na wà ? B. Tìle tan ni duuru, à bɛ yaalala sìyɔrɔko la. A. À mɛɛnna. |
A. À mɛɛnna kàlan ̀ na wa. B. San 5, à bɛ kàlan ̀ na. A. À mɛɛnna kàlan ̀ na. |
A. À mɛɛnna ntòlatan na wà ? B. San 12, à bɛ ntòlatan na. A. À ye dɔ k’à la. |
A. À mɛɛnna so kɔnɔ wà ? B. Lɛrɛ 6, à bɛ sùnɔgɔ la so kɔnɔ. A. À ye dɔ k’à la. |
A. À mɛɛnna baara la. B. Lɛrɛ 12, à bɛ baara la. A. À ye dɔ k’à la. |
A. À mɛɛnna mobiliboli ̀ la wà ? B. San 27, à bɛ mobiliboli ̀ la. A. À ye dɔ k’à la. |
A. À mɛɛnna lakalanni ̀ na wà ? B. San 10, à bɛ lakalanni ̀ na. A. À ye dɔ k’à la. |
A. À mɛɛnna mùsoɲini ̀ na wà ? B. San 4, à bɛ kɔ̀lɔsili kɛla mùsoko la. A. À ye dɔ k’à la. |
A. À mɛɛnna fòroɲini ̀ na wà ? B. San 9, à bɛ taakasegin ̀ na fòroko la, A. À ye dɔ k’à la. |
A. À mɛɛnna soɲini na wà ? B. Kalo wɔɔrɔ, à bɛ soɲini na. A. À ye dɔ k’à la. |

À tùn bɛ warinin minw sɔ̀rɔ dònita ̀ la, ò tɛ se hali k’à balo.
x-ko
Bìla nɔ la
Tìle 15, à bɛ yaala sìyɔrɔko ̀ la. |
baarako ̀ . |
fòroko ̀ . |
soko ̀ . |
sùmanko ̀ . |
mobiliko . |
mùsoko ̀ . |
sariko ̀ . |
relatives (1) : mîn ... ò
Bìla nɔ la
Wari min tùn b’à kùn, à y’ò dun k’à ban. |
Nɔnɔ ̀ , mìn . |
Sanu ̀ , fèere . |
Dute ̀ , wuli |
Kɔgɔ ̀ , di . |
Fìni , nì . |

2014 : année internationale de l’agriculture familiale pour une transformation douce
"(...) Rendre la vie dans le monde rural plus attractive, notamment pour les jeunes qui migrent vers les villes ou l’étranger, est un autre défi que sont prêtes à relever les organisations paysannes"
https://sosfaim.wordpress.com/2014/...
https://sosfaim.wordpress.com/2014/...
ɲɛsin
Bìla nɔ la : XXX
À y’i ɲɛsin sɛ̀nɛ ̀ mà. |
kalan ̀ . |
ntòlatan ̀ . |
mobilidila ̀ . |
nakɔsɛnɛ ̀ . |
baganmara ̀ |
nɛ̀gɛsoboli ̀ . |
bìtikifeere ̀ . |
balikukalan ̀ . |
fìnifeere . |

à y’à ka fòro baara kà ɲɛ̀
kà ɲɛ̀
Bìla nɔ la
À y’à ka fòro ìn baara kà ɲɛ̀. |
à ka so jɔ̀ . . |
à ka mobili dila |
à mùso màsiri . |
à ka kàlan kɛ . |
à ka fìni ̀ da . |
à ka ntòla tàn . |
à ka tò tobi . |

Sùmanladon ̀ bannen, Seriba y’à fàamu ko dùgukolo tɛ mɔ̀gɔ nɛ̀gɛn.
V-len
Kumadonɲɔgɔnna
Ɲɛjira : A. Sùmanladon ̀ banna.. Seriba y’à fàamu. | B. Sùmanladon ̀ bannen, Seriba y’à fàamu. |
Baara ̀ jìginna. Màdu taara so. | |
Kàlan ̀ banna. Denmisɛnw ye mànkan ̀ damìnɛ. | |
Na wulila. Fantà ye kɔgɔ ̀ k’à la. | |
Fòro ̀ bùlukura. Ù ye dànni kɛ. | |
À fà nàna. Ù dònna so kɔnɔ. | |
San ̀ jɔ̀ra. Adama ni Mara taara sugu la. | |
Sùmanw fèerela. À ye mùso wɛrɛ furu. | |
Lanpan fàgara. À y’i da ka sùnɔgɔ. | |
Kini mɔ̀na. Ù ye dumuni kɛ. | |
À tilala kàlan na. À sèginna à ka jàmana la. | |
À mùso bìnna. À sèn karila. | |
Fantà sɛ̀gɛnna baara la. À y’à sɛ̀gɛn lafiɲɛbɔ. |

Dùgukolo tɛ mɔ̀gɔ nɛ̀gɛn.
ka fìsa
Bìla nɔ la
Yɛrɛdɔn ̀ ka fìsa sodɔn ̀ ye. |
Sàya ̀ màlo ̀ . |
Ji ̀ nɔnɔ ̀ . |
Fantà Ɲɛba . |
Segu Bàmakɔ . |
Mìsisogo ̀ lɛsogo ̀ . |
Bàla Sekù . |

La Convergence malienne contre les accaparements de terres (CMAT)
fo kà
Bìla nɔ la
Kɔngɔ ni sɛ̀gɛn ̀ ye Seriba fàsa fo k’à hàlaki. |
Nɔnɔ ni sògo ̀ bònya tìɲɛ. |
Nkàlon ni naafigiya ̀ tɔɔrɔ fàsa. |
Adama ni Bàla gòsi nalon. |
Mùso ni den ̀ layaala nunfiɲɛ bɔ. |
Nasɔngɔko ni ɲɔ̀ko ̀ hami nàgasi. |
À n’à ba dɔgɔya bɔ miseliwo fɛ̀. |

un mouvement paysan et citoyen en marche pour défendre les biens communs et les droits des communautés urbaines, péri-urbaines et rurales.
https://www.grain.org/fr/article/en...
https://www.grain.org/fr/article/en...
relatives (2) : minw ... olu
Bìla nɔ la
Kùlusi ni dùlɔki, minw tùn b’à fɛ̀, òlu kɛra fìni kolon ye. |
Fugula ni sàbara, , fɛn kolonw . |
Sàga ni mìsi, , à sara . |
Teri ni jɛɲɔgɔn, , à juguw . |
Jiri ni mìnan, , fu . |

Sàn fìla, Seriba bɛ yaalala, à ma baara sɔ̀rɔ.
"Au Mali, comme partout ou presque, la question du chômage et de l’emploi des jeunes est considérée comme une bombe, qu’il est urgent de désamorcer. Chaque année, ce sont plus de 120 000 personnes qui sortent des universités et grandes écoles, mais ont du mal à être insérés sur le marché du travail. À cela, il faut ajouter les jeunes du monde rural. Le taux du chômage augmente au grand galop (...)"
http://www.journaldumali.com/2016/0...
http://www.journaldumali.com/2016/0...
relatives (3) : à ... mîn
Bìla nɔ la : XXX
À m’à dɔn à bɛna min kɛ. |
sɔn. |
fɔ. |
jɛ̀ . |
tà . |
kɛ̀lɛ . |
di . |
kɔrɔfɔ . |
fèere . |
fìli . |
sàn. |

Lutte contre la pauvreté, le chômage et la protection de l’environnement
La gomme arabique un atout majeur entre les mains du Mali malheureusement négligé par les autorités (journal "22 septembre")
http://maliactu.net/mali-lutte-cont...
http://maliactu.net/mali-lutte-cont...
Daɲɛsɛbɛn
| ||
bon | v. | lancer, tirer |
dògo | v. | cacher |
fàsa | v. | maigrir, amaigrir |
gàlodugu | n. | grande ville |
gɔngɔrɔ | n. | pierre, motte de terre |
halaki | v. | dépérir ; corrompre, diminuer |
hinɛ | n. | pitié ; satisfaction, plaisir |
hinɛ | v. | avoir pitié, compassion |
jɛɲɔgɔn | n. | associé, collègue ; conseiller |
jirikɔnɔ | n. | mesure de longueur d’un champ, hectare |
kɔnɔgan | v. | angoisser, tracasser |
lafiɲɛ, lafiɲɛbɔ | v. | reposer, se reposer ; réduire son activité, se calmer |
mìsiba | n. | vache de reproduction |
naafigiya | n. | indiscrétion, rapportage, ragot |
nàgasi | v. | ruiner, dilapider |
nalon | v. | abrutir ; être bête |
nɛ̀gɛn | v. | leurrer, tromper |
ɲɛsin | v. | s’orienter ; s’adresser ; faire face |
tila | n. | moitié |
wele | v. | appeler, nommer |
wɔ̀yɔ | v. | piailler ; bourdonner (essaim) |